Αν δεν υπήρχε Ευρώπη, αν δεν υπήρχε Ευρωπαϊκή Ενωση, αν δεν υπήρχε όλη αυτή η συζήτηση να ενταχθούμε σε μία μεγαλύτερη οικογένεια αξιών, ειρήνης, προόδου, προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοκρατικών δικαιωμάτων και κράτους δικαίου τι θα κάναμε; Θα βγάζαμε τα μαχαίρια; Θα ξεκινούσαμε νέους εθνικισμούς στα Βαλκάνια; Θα σκοτωνόμασταν μεταξύ μας; Και το λέω αυτό γιατί ευθύνη έχει η Ευρώπη που δεν έχει προχωρήσει. Αλλά πολλές φορές βλέπω και οι ηγεσίες στα Βαλκάνια και σε εμάς και στα Δυτικά Βαλκάνια, είναι μία εύκολη μετάθεση ευθυνών, α η Ευρώπη δεν προχωράει άρα και εμείς δεν προχωράμε, η Ευρώπη φταίει για όλα και τα προβλήματά μας είναι λόγω της Ευρώπης. Και θεωρώ ότι επιτέλους εμείς οι βαλκανικοί λαοί πρέπει να ακολουθήσουμε αυτό που ενέπνευσε ο Ρήγας Φεραίος.
Εμείς οι λαοί των Βαλκανίων τελικά να πάρουμε τη δικιά μας τύχη στα χέρια μας. Να λύσουμε εμείς τα προβλήματά μας. Να δουλέψουμε μαζί στο εμπόριο, στα αγροτικά, στην κλιματική αλλαγή, στις νέες τεχνολογίες, στις συγκοινωνίες, στις υποδομές και βεβαίως σε μία πρόοδο για τους δημοκρατικούς θεσμούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα και κράτους δικαίου. Και αν το κάνουμε, θα είμαστε εμείς οι πρωτοπόροι της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα είμαστε εμείς που θα σύρουμε την Ευρωπαϊκή Ενωση σε έναν καλύτερο δρόμο και όχι μόνο αυτό, αλλά θα γίνουμε και το παράδειγμα και οι Ευρωπαίοι, οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, γιατί και εμείς Ευρωπαίοι είμαστε δεν θα μπορούν παρά να μας δεχτούν με ανοιχτές αγκάλες. Το λέω αυτό επίσης για έναν άλλο λόγο, εγώ κάνω και έναν διαχωρισμό μεταξύ πατριωτισμού και ακραίου εθνικισμού. Ο πατριωτισμός είναι να πιστεύεις στον λαό σου, να πιστεύεις στη χώρα σου, να πιστεύεις στις δυνατότητες και όχι μόνο του δικού σου λαού αλλά και των άλλων λαών. Και να επενδύεις σε αυτές. Να έχεις αυτοπεποίθηση για τις δυνατότητες του λαού. Και της χώρας σου. Ο ακραίος εθνικισμός είναι το αντίθετο. Είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στον λαό σου, στη χώρα σου. Είναι η ανασφάλεια, είναι ο φόβος. Είναι το να κρυφτούμε πίσω από τα σύμβολα, τα εθνικά σύμβολα. Να φοβόμαστε τους διπλανούς, να μην έχουμε εμπιστοσύνη στους διπλανούς. Να υπονομεύεται η εμπιστοσύνη και να αναπτύσσονται ακραίες μορφές αυταρχισμού και αυταρχικών ηγετών, οι οποίοι αντί να συμβάλλουν σε μία συνεργασία βλέπουν παντού εχθρούς, διαμορφώνουν παρανοϊκές πολιτικές και είναι έτοιμοι στο παραμικρό για συγκρούσεις. Και το αποτέλεσμα αυτού; Πολύ απλό. Επειδή κατανοούν και είμαστε μικρές χώρες εμείς, δεν είμαστε μεγάλες χώρες, ότι δεν μπορούν τελικά να τα λύσουν, ψάχνουν προστάτες. Ψάχνουν τις μεγάλες δυνάμεις.
Κάποιον προστάτη να έχουμε και εμείς, έναν προστάτη να μας προστατεύσει από ποιον; Από τον γείτονά μας. Δυστυχώς αυτοί είναι ένα μέρος της ιστορίας των Βαλκανίων, υπάρχουν και άλλες αφηγήσεις, όπως είπα του Ρήγα Φεραίου, και άρα το παράδοξο είναι ότι οι υπερεθνικιστές υπονομεύουν την ίδια την εθνική υπόσταση της χώρας τους, την προοπτική της χώρας τους, γιατί ουσιαστικά προωθούν την εξάρτηση από μία άλλη χώρα. Και η Ευρωπαϊκή Ενωση τι είναι τελικά; Τι θα πρέπει να είναι; Είναι το δικαίωμα να είμαστε σε μία οικογένεια αρχών, συνεργασίας, όπου δεν αναζητούμε προστάτες. Οπου είμαστε όλοι ίσοι, όπου όμως διασφαλίζουμε τα δικαιώματα όλων, πλειοψηφίας, μειοψηφίας, μειονοτήτων, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και έτσι μπορούμε να μη φοβόμαστε ο ένας τον άλλον, να μην είναι μειονότητα η οποία είναι ο δούρειος ίππος ή αυτός ο οποίος θα τον αξιοποιήσουμε για να πιέσουμε μία χώρα. Αλλά σεβόμαστε τα σύνορά μας, σεβόμαστε τον καθένα όποια να ‘ναι η καταγωγή, εθνότητα, θρησκεία ή οτιδήποτε άλλο πίστη έχει.