Η Ελλάδα είχε υποχρέωση να εφαρμόσει μέχρι την 31η Μαρτίου 2021 την οδηγία 2014/89 της Ευρωπαϊκής Ενωσης «περί θεσπίσεως πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό». Στόχος του σχεδιασμού είναι «η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των οικονομιών. Η βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων περιοχών και η βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων». Ο δε σχεδιασμός εφαρμόζεται στα «θαλάσσια ύδατα» των κρατών-μελών τα οποία νοούνται ως «τα ύδατα, ο θαλάσσιος βυθός και το υπέδαφος στη θαλάσσια πλευρά της γραμμής βάσης από την οποία υπολογίζονται τα χωρικά ύδατα». Η Ελλάδα δεν υπέβαλε τα σχέδια ως όφειλε στην προβλεπόμενη ημερομηνία και η Επιτροπή ύστερα από συνεχείς οχλήσεις την παρέπεμψε στο Δικαστήριο της Ευρωπαικής Ενωσης. Το υπουργείο Περιβάλλοντος σε σχετική ερώτηση για τη μη εφαρμογή της οδηγίας απάντησε ότι «το θέμα είναι γεωπολιτικό, όχι περιβαλλοντικό» («Καθημερινή», 22/12/2023). Ας σημειωθεί ότι η ορθή εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας συνιστά προϋπόθεση για την επίτευξη και των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας.
Τώρα είναι σαφές το τι σημαίνει «το θέμα είναι γεωπολιτικό». Η εφαρμογή του θαλάσσιου, χωροταξικού σχεδιασμού, όπως προβλέπεται από την οδηγία, ακουμπά σε ζητήματα που βρίσκονται στον πυρήνα της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης και όχι μόνο (εύρος χωρικών υδάτων, οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ, γκρίζες ζώνες κ.ά.). Ετσι η Ελλάδα, αν και είχε και το (μονομερές) δικαίωμα και την υποχρέωση, δεν προχώρησε στον θαλάσσιο σχεδιασμό με την υποβολή σχετικών σχεδίων – με έσχατο κίνδυνο να καταλήξει στην πληρωμή προστίμου – καθώς δεν ήθελε να προσθέσει νέες αφορμές αντιπαράθεσης με τη γείτονα. Και ενώ ορθώς έπραξε όλα αυτά, έρχεται τώρα και αναγγέλλει θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο, η δημιουργία του οποίου αποτελεί ναι μεν κυριαρχικό δικαίωμα, πλην όμως εγείρει ακριβώς τα ίδια ζητήματα/έριδες με την Τουρκία. Και μάλιστα ενώ ισχύει η Διακήρυξη των Αθηνών (αποφυγή δηλώσεων, πρωτοβουλιών, ενεργειών από τις δύο πλευρές). Τα πάρκα εξυπηρετούν περίπου τους ίδιους σκοπούς με τον χωροταξικό σχεδιασμό (αλλά δεν προβλέπονται από το ενωσιακό δίκαιο). Είναι προφανές ότι εδώ υπάρχει μια αντίφαση και μια προσέγγιση που δεν βγάζει πολύ νόημα και συνέπεια. Δεν εφαρμόζουμε την ενωσιακή οδηγία και απειλούμεθα με καταδίκη για να αποφύγουμε την ένταση ενώ αναγγέλλουμε πάρκο και προκαλείται ένταση!
Μήπως τα κάναμε ολίγον θάλασσα;
Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ