Του Κώστα Ράπτη
Υπάρχει πάντοτε και η “καμμένη γη”. Αυτή την οποία μία νέα κυβέρνηση μπορεί να ισχυρισθεί ότι παρέλαβε από την προηγούμενη, προκειμένου να δικαιολογήσει την αναίρεση των προεκλογικών της επαγγελιών.
Και αυτή την τακτική ακριβώς εφάρμοσε ο Εργατικός πρωθυπουργός της Βρετανίας σερ Κιρ Στάρμερ προϊδεάζοντας τους πολίτες ότι ο προϋπολογισμός που πρόκειται να κατατεθεί τον Οκτώβριο θα είναι “οδυνηρός”.
“Κληρονομήσαμε, όχι μόνο μια οικονομική μαύρη τρύπα, αλλά και μια μαύρη τρύπα στην κοινωνία και για αυτό πρέπει να αναλάβουμε δράση και να πράξουμε διαφορετικά. Μέρος αυτού είναι να είμαστε τίμιοι με τον κόσμο σχετικά με τις επιλογές που έχουμε και με το πόσο σκληρό θα είναι αυτό”, δήλωσε χαρακτηριστικά. Όλα αυτά επιμελώς σκηνοθετημένα με συνέντευξη Τύπου στον κήπο της Ντάουνινγκ Στριτ, για το κατάλληλο επικοινωνιακό αποτέλεσμα.
Τα πρώτα μέτρα
Ο λόγος γίνεται πρωτίστως για το κρυφό έλλειμμα των 22 δισ. στερλινών, το οποίο η προηγούμενη κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ είχε αποκρύψει από το ανεξάρτητο Γραφείο Ευθύνης Προϋπολογισμού, ενώ η αναφορά στην κοινωνική κρίση έχει να κάνει με τις πρόσφατες αντιμεταναστευτικές ταραχές, τις οποίες ο ίδιος παρουσίασε ως ένα ακόμη κρίσιμο γνώρισμα της “καμένης γης”.
Ο Στάρμερ τόνισε πως θα πάρει καιρό να ανοικοδομηθεί η Βρετανία και να απαλλαγεί από τη σήψη που, όπως είπε, επικράτησε υπό την προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών, ενώ προειδοποίησε πως “τα πράγματα θα πάνε χειρότερα, πριν βελτιωθούν”.
Η λιτότητα λοιπόν έρχεται πλησίστια – με πιο αποφασιστικούς ρυθμούς από την ήπια προσαρμογή του 1% την οποία πραγματοποίησε η κυβέρνηση Σούνακ. Τι μορφή θα μπορούσε να λάβει;
Ο Στάρμερ δεν διευκρίνησε κατά το μήνυμά του στον βρετανικό λαό ποιά ακριβώς είναι τα μέτρα που θα εξασφαλίσουν το “μακροπρόθεσμο καλό” έστω και αν προκαλούν “βραχυπρόθεσμο πόνο”. Επανέλαβε πάντως την προεκλογική του υπόσχεση ότι η εθνική ασφάλιση, ο ΦΠΑ και ο φόρος εισοδήματος δεν θα αυξηθούν. Μένει λοιπόν να αναζητηθούν άλλες διέξοδοι στον τομέα των εσόδων.
Τον περασμένο μήνα, η υπουργός Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς αναφέρθηκε σε πιθανές αυξήσεις του φόρου κληρονομιάς και του φόρου υπεραξίας καθώς και σε μεταρρύθμιση των φορολογικών ελαφρύνσεων στις συντάξεις. Προανήγγειλε δε και αλλαγή του τρόπου υπολογισμού του χρέους.
Επιπλέον, σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης δαπανών, η κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα αλλάξει το κριτήρια χορήγησης του επιδόματος θέρμανσης (ύψους 100 έως 300 λιρών) στους συνταξιούχους της Αγγλίας και Ουαλίας, στερώντας το έτσι από 10 εκατομμύρια εκ αυτών.
Δίνοντας δε το προσωπικό καλό παράδειγμα, ο ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ ακύρωσε σύμβαση του προκατόχου του για τη χρήση ελικοπτέρου, ύψους 40 εκατ. λιρών.
Ανάστατοι οι αποταμιευτές
Προς το παρόν οι αποταμιευτές της μεσαίας τάξης σπεύδουν να πουλήσουν μετοχές και ακίνητα για να αποφύγουν τους υψηλότερους συντελεστές, εάν αυξηθεί ο φόρος κεφαλαιουχικών κερδών, ευθυγραμμιζόμενος με τον φόρο εισοδήματος. Εικάζεται ότι ο υψηλότερος συντελεστής θα μπορούσε να διαμορφωθεί στο 45% από 20%.
Αλλά τα περί μη αύξησης του φόρου εισοδήματος, ευκολότερα λέγονται παρά τηρούνται. Μιλώντας στο BBC, ο Πολ Τζόνσον του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών Μελετών, σημείωσε ότι οι άμεσοι φόροι σε άτομα με μέσους μισθούς ήταν “οι χαμηλότεροι εδώ και 50 χρόνια” και άρα η αύξησης των δημοσίων εσόδων χωρίς να επηρεαστεί αυτή η κοινωνική κατηγορία “θα είναι πολύ περίπλοκη”.
Η ηγεσία των Συντηρητικών κατηγορεί τους Εργατικούς ότι σχεδίαζαν εξαρχής να αθετήσουν τις προεκλογικές υποσχέσεις στους ψηφοφόρους. Όπως σχολίασε ο Σούνακ, “η ομιλία του Στάρμερ ήταν η πιο ξεκάθαρη ένδειξη αυτού που σχεδίαζαν να κάνουν οι Εργατικοί από τότε – να αυξήσουν τους φόρους σας”. Και η Λόρα Τροτ, σκιώδης υπουργός Οικονομικών, δήλωσε: “Συντάξεις, επενδύσεις, σπίτια – τίποτα δεν θα είναι ασφαλές”.
Φυσικά τίποτε από αυτά δεν απασχολεί τον Στάρμερ, ο οποίος διαθέτει κοινοβουλευτική υπερπλειοψηφία. Αυτή άλλωστε θα του επιτρέψει και να παρακάμψει την αμηχανία, αν όχι δυσφορία, που ήδη νιώθουν αρκετοί βουλευτές των Εργατικών με τα νέα μέτρα, είτε εξαγγγελθέντα (όπως το επίδομα θέρμανσης) είτε αναμενόμενα.
Η παράδοξη αντοχή της βρετανικής οικονομίας
Επέζησε του Brexit, της πανδημίας, του ουκρανικού πολέμου και της αύξησης των επιτοκίων: Θα επιδείξει η βρετανική οικονομία την ίδια (εκ πρώτης όψεως παράδοξη) αντοχή και απέναντι στην επερχόμενη λιτότητα;
Ο “οδυνηρός” προϋπολογισμός που προανήγγειλε ο Κιρ Στάρμερ έρχεται σε μία συγκυρία κατά την οποία η Βρετανία καταφέρνει να εμφανίζει πιο ενθαρρυντικά δεδομένα από τα άλλα οικονομικά κέντρα της Δύσης (ΗΠΑ και ευρωζώνη).
Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου πέρασε το 2024 σε τροχιά ανάπτυξης μετά την ύφεση του προηγηθέντος έτους, ωστόσο οι ρυθμοί ανάπτυξης κρίνονται επισφαλείς και δεν αποκλείεται μια πολιτική λιτότητας να πυροδοτήσει νέα ύφεση.
Ειδικότερα, το βρετανικό ΑΕΠ αναπτύχθηκε κατά 0,6% το β’ τρίμηνο (Απρίλιος-Ιούνιος) του 2024 (και κατά 0.9% σε ετήσια βάση), μετά από αύξηση κατά 0,7% το α’ τρίμηνο (Ιανουάριος-Μάρτιος) 2024. Επρόκειτο για την καλύτερη επίδοση μεταξύ των χωρών της G7 κατά το ίδιο διάστημα, μολονότι ο ΟΟΣΑ προέβλεπε για φέτος ότι η βρετανική οικονομία θα αποδεικνυόταν πιο ασθενική των κυριότερων ευρωπαϊκών.
Ο δε σύνθετος δείκτης PMI της μεταποίησης και των υπηρεσιών ξεπέρασε αυτόν της ευρωζώνης για 16ο συνεχόμενο μήνα.
Ο ονομαστικός πληθωρισμός κυμαίνεται στο 2%, έναντι 2,5% για την ευρωζώνη, ενώ το εμπορικό έλλειμμα συρρικνώθηκε το πρώτο τρίμηνο στο 0,5% εμφανίζοντας “υγιέστερη” εικόνα από αυτήν που επικρατούσε κατά τα τελευταία έτη παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε., προφανώς διότι μετά το Brexit υπήρξε επιτυχής αναπροσαρμογή των εφοδιαστικών αλυσίδων και υποκατάσταση εισαγωγών.
Η δε πρωτοβουλία του Στάρμερ αμέσως μετά τις δημοσιονομικές εξαγγελίες του να επισκεφθεί την Γερμανία για την προετοιμασία μιας “πρωτοφανούς” συμφωνίας ρύθμισης των σχέσεων των δύο χωρών δίνει το μήνυμα ότι το κεφάλαιο των αναταράξεων του Brexit έχει κλείσει.
Σε κάθε περίπτωση, οι βρετανικές εξελίξεις δεν μπορούν παρά να ασκούν πίεση στην ευρωζώνη στον βαθμό που δημιουργείται ένα διεθνές περιβάλλον διπλά περιοριστικό (τόσο δημοσιονομικά όσο κατά πάσα πιθανότητα και νομισματικά, λόγω της επιμονής του πληθωρισμού). Αν και σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, οι ενδογενείς τάσεις (με κορυφαία την προϊούσα αποβιομηχάνιση της Γερμανίας) παίζουν, όπως δείχνουν λ.χ. και οι δείκτες μεταποίησης, πολύ βαρύτερο ρόλο από οποιαδήποτε μείωση της ζήτησης τυχόν “εξαγάγει” η Βρετανία.