Συντριβή ή προειδοποίηση;
Στα δύο μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης επιμένουν ότι το 28,31% δεν μπορεί παρά να μεταφραστεί ως συντριβή της ΝΔ. Η κυβέρνηση αποδοκιμάστηκε για τις πολιτικές της, επιμένουν ον και οφ κάμερα στελέχη του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ. Στα επιχειρήματά τους προσθέτουν την απόσταση που τη χωρίζει από το 33%, το οποίο είχε τεθεί ως πήχης, καθώς και τις 989.709 ψήφους που έχασε η ΝΔ από τον Ιούνιο του 2023. Οι κυβερνητικοί – με πρώτο τον Πρωθυπουργό – διαβάζουν στα παραπάνω νούμερα μια αυστηρή προειδοποίηση του εκλογικού σώματος. Εκλογολόγοι που συνδυάζουν τις επιδόσεις της ΝΔ με εκείνες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, πάντως, περιγράφουν τις ευρωεκλογές ως δυνατό χαστούκι στο κυβερνών κόμμα αλλά όχι ως χτύπημα νοκάουτ.
Τι θέλησαν να πουν στη ΝΔ οι ψηφοφόροι της το 2023 που απείχαν το 2024;
Το ερώτημα στο οποίο προσπαθούν από το πρωί της Δευτέρας να απαντήσουν στο Μαξίμου είναι «τι σημαίνει η αποχή για τη ΝΔ;». Σύμφωνα με την πρώτη αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που έστειλαν στην κυβέρνηση όσοι επέλεξαν να μην προσέλθουν στα εκλογικά τμήματα, το πιο ηχηρό ήταν εκείνο των δυσαρεστημένων με την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Βέβαια, η αποχή χαρακτηρίζεται «πολυπαραγοντική» – εξού και στη λίστα των αιτίων της προστίθενται η αδιαφορία, η κόπωση απ’ τις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις, η αλαζονεία του 41%, η ενόχληση της παραδοσιακής γαλάζιας βάσης με τη φιλελεύθερη κυβερνητική ατζέντα και πάει λέγοντας. Για κάποιους, όμως, η ερώτηση πρέπει να επαναδιατυπωθεί. Το αποτέλεσμα αναγκάζει τη ΝΔ να αναλογιστεί πώς αυτοχαρακτηρίζονται οι περισσότεροι απ’ τους απέχοντες ψηφοφόρους της – παραδοσιακοί ή κεντρώοι – προκειμένου να αποφασίσει αν πρέπει να επιστρέψει στις ρίζες της ή να παραμείνει προσηλωμένη στην περίφημη στρατηγική της τριγωνοποίησης, η οποία της επέτρεπε μέχρι πέρυσι να κυριαρχεί στον χώρο του Κέντρου.
Μπορεί η ΝΔ να ξανακερδίσει τους ψηφοφόρους που την εγκατέλειψαν;
Την περασμένη Κυριακή το κυβερνών κόμμα ψήφισαν 1.125.602 πολίτες. Στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου το είχαν στηρίξει 2.115.311 – και στις ευρωεκλογές του 2019 είχε πάρει 1.873.137 ψήφους. Στο κυβερνητικό στρατόπεδο, μετρώντας τα νούμερα που έπιασαν τα υπόλοιπα κόμματα, εκτιμούν ότι είναι εφικτό να επαναπατρίσουν τους ψηφοφόρους που έχασαν επειδή η πλειοψηφία τους δεν κατευθύνθηκε προς κάποιο άλλο κόμμα, είτε δεξιότερα, είτε αριστερότερα της ΝΔ, αλλά έμεινε σπίτι της – ή πήγε στην παραλία. Μια κι είναι δύσκολο – αν όχι ακατόρθωτο – για τους δημοσκόπους να βγάλουν μια ακτινογραφία της αποχής, ο υπολογισμός ακούγεται τουλάχιστον θεμιτός. Εφόσον καταλήξουν στο συμπέρασμα πως κατέγραψαν τις σημαντικότερες απώλειες στον χώρο του Κέντρου, δεν θα πρέπει να ξεχνούν ότι οι κεντρώοι χαρακτηρίζονται απ’ όσους έχουν επιχειρήσει να τους ψυχογραφήσουν «απαιτητικό κοινό χωρίς κομματικές ταυτίσεις», θυμίζει ένας επαγγελματίας των μετρήσεων.
Υπάρχει ακροδεξιός κίνδυνος στην Ελλάδα;
Μελετητές του exit poll αναφέρουν ότι αν τα κόμματα στα δεξιά της ΝΔ δεν συγκέντρωναν αθροιστικά από 25% μέχρι 29% σε ορισμένους νομούς της Βόρειας Ελλάδας (όπως Ημαθία, Πιερία, Κιλκίς, Β’ Θεσσαλονίκης, Πέλλα, Εβρος, Σέρρες, Χαλκιδική και Δράμα) θα είχαν πολύ χαμηλότερα πανελλαδικά ποσοστά. Στους απόλυτους αριθμούς, υποστηρίζουν εκείνοι που πιστεύουν ότι στην πολιτική πρέπει πρώτα απ’ όλα να ξέρεις να μετράς, κρύβεται η απάντηση σε όποιους φοβούνται πως το φάντασμα της Ακροδεξιάς πλανάται πάλι πάνω απ’ την Ελλάδα. Ελληνική Λύση, Νίκη, Φωνή Λογικής και Πατριώτες πήραν φέτος 720.154 ψήφους και ποσοστό 18,12%. Πέρυσι τον Ιούνιο, μαζί με τους «Σπαρτιάτες», είχαν πάρει 716.742 ψήφους και 13,75%.
Πόσο βαθύς είναι ο ιδεολογικός διαχωρισμός Βόρειας και υπόλοιπης Ελλάδας;
Μερικές από τις δυτικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης που κάποτε αποκαλούνταν «κόκκινα κάστρα», όπως η Σταυρούπολη κι η Πολίχνη, ανήκουν στον Δήμο Παύλου Μελά, όπου πριν από έξι μέρες βγήκε πρώτο κόμμα η Ελληνική Λύση. Αυτά τα αποτελέσματα συνοψίζουν για κάποιους την ιδεολογική απόσταση που χωρίζει πλέον τη Βόρεια Ελλάδα απ’ την υπόλοιπη χώρα. Σε έξι από τις βορειοελλαδίτικες εκλογικές περιφέρειες το κόμμα Βελόπουλου είναι δεύτερη δύναμη – αν κι έχει γράψει διψήφιο ποσοστό και σε Δυτική Αττική και Λακωνία. Είθισται συντηρητικές, εθνικολαϊκιστικές και υπερπατριωτικές δυνάμεις να τα πηγαίνουν καλύτερα από τα Τέμπη και πάνω. Οι ευρωεκλογές, όμως, έδειξαν ότι το ρήγμα χρήζει πλέον λεπτομερούς χαρτογράφησης από τους κοινωνιολόγους.
Πώς γίνεται να χάνει κάποιος χωρίς αντίπαλο;
Ο χώρος της Κεντροαριστεράς δεν κρίθηκε – και πάλι – έτοιμος να επαναφέρει τον δικομματισμό. ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ έπιασαν αθροιστικά 27,71% (πλησιάζοντας για πρώτη φορά εδώ και καιρό τόσο κοντά στο νεοδημοκρατικό ποσοστό). Ωστόσο, κανείς δεν φαίνεται να πιστεύει ότι από τη 10η Ιουνίου έγιναν πια ικανά να απειλήσουν τη ΝΔ. Αντίθετα, η κρατούσα ανάλυση συνεχίζει να θέλει το εκλογικό σώμα να μη διακρίνει στα πρόσωπα των επικεφαλής τους, αλλά και στο πρόγραμμα του κάθε κόμματος ξεχωριστά, μια εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά, η ΝΔ ηττήθηκε φέτος. Η απορία «πώς γίνεται να χάνει κάποιος χωρίς αντίπαλο» δεν λύνεται εύκολα, αλλά υπογραμμίζει ότι δεν λειτουργεί για πάντα ως ατού η απουσία ισχυρών ανταγωνιστών.