Στη Γερμανία, κάθε μέρα ή μάλλον κάθε νύχτα, ανατινάζεται κάπου ένα ΑΤΜ. Οι δράστες εισβάλλουν το φουαγιέ του κτιρίου, γεμίζουν τα ATM με εκρηκτικά κι όταν αυτά εκραγούν αρπάζουν κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε μετρητά, επιβιβάζονται σε ένα αυτοκίνητο και φεύγουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα μέσα στη νύχτα.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης έχει γίνει ο πρωταρχικός στόχος για μια σειρά από εξελιγμένες επιθέσεις σε ATM από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες. Πολύ λίγοι άνθρωποι ληστεύουν πια τράπεζες, δεν αξίζει τον κόπο. Αντίθετα, οι εκρηκτικές επιθέσεις σε ATM είναι πιο γρήγορες, λιγότερο επικίνδυνες και η λεία των δραστών είναι σημαντικά υψηλότερη.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία της γερμανικής Αστυνομίας παρακολουθεί αυτό το είδος εγκλήματος από το 2005, όταν οι αριθμοί άρχισαν να αυξάνονται σε όλη την Ευρώπη. Δέκα χρόνια αργότερα, εκτοξεύτηκαν στη Γερμανία. Οι επιθέσεις διπλασιάστηκαν το 2016 σε 318 και κορυφώθηκαν το 2022, όταν ανατινάχτηκαν 496 ΑΤΜ σε όλη τη Γερμανία.
“Βλέπουμε επιθέσεις με εκρηκτικά σε ΑΤΜ σε όλο τον κόσμο, αλλά η ένταση του φαινομένου στη Γερμανία είναι θέμα από μόνη της”, δήλωσε ο Στέφαν Λέσμαν, επικεφαλής ασφαλείας της κατασκευάστριας ATM Diebold Nixdorf, ηγέτης της αγοράς των μηχανημάτων ΑΤΜ στην ΕΕ.
Συνορεύει με την Ολλανδία, έδρα των εγκληματικών δικτύων
Οι λόγοι πίσω από αυτό είναι απλοί: η Γερμανία συνορεύει με την Ολλανδία, η οποία φιλοξενεί τα εγκληματικά δίκτυα με έδρα το Άμστερνταμ και την Ουτρέχτη που ενορχηστρώνουν αυτές τις επιθέσεις. Η Ολλανδία ήταν προηγουμένως το επίκεντρο αυτών των επιθέσεων αλλά μετά το 2015 οι ολλανδικές αρχές μείωσαν τον αριθμό των ΑΤΜ σε εθνικό επίπεδο από 20.000 σε 5.000, ενίσχυσαν τα υπόλοιπα και ενθάρρυναν τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους να κόψουν εντελώς τη χρήση των μετρητών.
Με λίγους στόχους να έχουν απομείνει στην πατρίδα τους, οι δράστες στράφηκαν λοιπόν ανατολικά: στη Γερμανία.
Εκεί βρήκαν έναν παράδεισο για επίδοξους βομβιστές ΑΤΜ. Υπάρχουν περισσότερα από 50.000 ΑΤΜ στη Γερμανία και όπως το περιέγραψε η Κεντρική Τράπεζα της χώρας σε έκθεση του Ιανουαρίου, “τα μετρητά έχουν ιδιαίτερη κοινωνική σημασία”. Σύμφωνα με μελέτη της Bundesbank από το 2023, η συντριπτική πλειοψηφία των 83,3 εκατομμυρίων κατοίκων της Γερμανίας ζει σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από ένα ΑΤΜ. Επιπλέον, το εκτεταμένο εθνικό δίκτυο αυτοκινητοδρόμων της χώρας δίνει στους επιτιθέμενους έναν εύκολο τρόπο διαφυγής.
Ο ρόλος της αποκέντρωσης του τραπεζικού συστήματος
Η αποκέντρωση του γερμανικού τραπεζικού συστήματος λειτουργεί επίσης προς όφελος των εγκληματιών: σε αντίθεση με την Ολλανδία, η οποία έχει μόνο τέσσερις τράπεζες, η Γερμανία έχει τραπεζικό σύστημα αποτελούμενο από εκατοντάδες ανεξάρτητες τράπεζες και ταμιευτήρια. Επιπλέον, καθεμία από τις 16 πολιτείες της χώρας έχει τη δική της αστυνομική δύναμη, καθιστώντας πρόκληηση τον μεταξύ τους συντονισμό.
Ο Ακίμ Σμιτς ηγείται της κεντρικής αστυνομικής μονάδας που επικεντρώνεται στις βομβιστικές επιθέσεις σε ATM στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, το πρώτο γερμανικό κρατίδιο που έγινε στόχος πριν από μια δεκαετία. Ο Σμιτς και οι συνεργάτες του έχουν συλλάβει εκατοντάδες υπόπτους οι οποίοι έχουν καταδικαστεί σε αυστηρές ποινές φυλάκισης όλα αυτά τα χρόνια, αλλά οι επιθέσεις συνεχίζονται.
“Το 2015 πιστεύαμε ότι υπήρχε ένα κύκλωμα συγκεκριμένων δραστών και μόλις τους συλλαμβάναμε θα λύναμε το πρόβλημα”, είπε ο Σμιτς. “Αλλά εγκαταλείψαμε αυτή την υπόθεση εδώ και πολύ καιρό”.
Αυξημένες ποινές
Σταδιακά ο Σμιτς και η μονάδα του αντιλήφθηκαν ότι υπάρχει μια φαινομενικά ατελείωτη προσφορά νεαρών ανδρών που εκπαιδεύονται και εργάζονται σε ομάδες υψηλής εξειδίκευσης, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι Ολλανδοί υπήκοοι μαροκινής καταγωγής.
Τον περασμένο μήνα, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τις ποινές φυλάκισης για τις βομβιστικές επιθέσεις σε ΑΤΜ σε 2 ως 15 χρόνια και θα επεκτείνει τις αρμοδιότητες επιτήρησης της αστυνομίας στα ΑΤΜ. Καθώς οι εισαγγελείς προσπαθούν με διάφορους τρόπους να αποθαρρύνουν τους επίδοξους βομβιστές – προσθέτοντας την κατηγορία για απόπειρα δολοφονίας στη διακεκριμένη κλοπή – υπάρχει μεγάλη γκρίνια στις αρχές επιβολής του νόμου για το εάν οι τράπεζες κάνουν αρκετά για να αποτρέψουν αυτού του είδους τα εγκλήματα.
Μέτρα ασφαλείας
Το 2022, το υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας συγκέντρωσε εκπροσώπους από την ομοσπονδιακή και κρατική αστυνομία, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τις ασφαλιστικές εταιρείες και την κεντρική τράπεζα της χώρας για να συζητήσουν τι πρέπει να κάνουν για τις επιθέσεις. Το λεγόμενο “στρογγυλό τραπέζι” συμφώνησε σε ορισμένα βήματα — όπως ο εξοπλισμός των ΑΤΜ με αμυντικές τεχνολογίες και η απομάκρυνσή τους από περιοχές υψηλού κινδύνου — αλλά δεν κατέστησε υποχρεωτικά τα μέτρα.
Από την πλευρά του, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος της Γερμανίας λέει ότι τα μέλη του έχουν ξοδέψει περισσότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια σε μέτρα ασφαλείας, όπως εγκατάσταση συστημάτων συναγερμού και αμυντικών τεχνολογιών, κλείδωμα φουαγιέ όπου βρίσκονται τα ΑΤΜ τη νύχτα ή και γέμισμά τους με λιγότερα χρήματα. Ωστόσο, οι τράπεζες παραμένουν παγιδευμένες σε ένα είδος κούρσας εξοπλισμών με το οργανωμένο έγκλημα.
Όταν τα φουαγιέ των ΑΤΜ εξοπλίστηκαν με συστήματα ομίχλης – τα οποία γεμίζουν γρήγορα το δωμάτιο με πυκνό καπνό σε περίπτωση επίθεσης – οι συμμορίες άρχισαν να φέρνουν ειδικούς φυσητήρες. Όταν τα ΑΤΜ οχυρώθηκαν για να γίνει πιο δύσκολη η ανατίναξή τους, οι δράστες διπλασίασαν τις προσπάθειές τους και άλλαξαν τον τύπο εκρηκτικών που χρησιμοποιούσαν. Εν τέλει, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αστυνομίας της Γερμανίας εκτιμά ότι το ποσοστό επιτυχίας για αυτές τις επιθέσεις φτάνει τώρα στο 60%.
“Δεν ξέρουμε ποια τακτική θα ακολουθήσουν αυτοί οι δράστες αύριο”, δηλώνει Ο Λέσμαν στο Bloomberg. “Δεν μπορούμε να αναπτύξουμε μηχανές που να είναι 100% ασφαλείς – υπάρχουν όρια, τόσο φυσικά όσο και από άποψη κόστους”