Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, η Ευρωζώνη εξελίχθηκε από ήρωας της παγκόσμιας οικονομίας σε παρία.
Το 2017, το μπλοκ αναπτυσσόταν με τον ταχύτερο ρυθμό σε διάστημα δεκαετίας, καθώς επωφελούνταν από το συνδυασμό του ακμάζοντος παγκόσμιου εμπορίου και της εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Τώρα, η νομισματική ένωση έχει γίνει η πρωταρχική ανησυχία για όσους φοβούνται μια ευρύτερη ύφεση. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υποβάθμισε τις προβλέψεις του για την παγκόσμια ανάπτυξη κυρίως λόγω των αναθεωρήσεων προς τα κάτω των προβλέψεων για τη ζώνη του ευρώ.
Αλλά κοιτάξτε προσεκτικά τον χάρτη και θα παρατηρήσετε ότι η εικόνα είναι πολύ πιο ετερογενής από ό, τι νομίζετε. Η Ιταλία και η Γερμανία –που κατά ειρωνικό τρόπο είναι ο πιο άρρωστος και ο πιο δυνατός του μπλοκ- αντιμετωπίζουν προβλήματα, με την πρώτη να βρίσκεται επίσημα σε φάση ύφεσης και την δεύτερη να φλερτάρει με μία. Κοιτάζοντας, όμως αλλού, υπάρχουν αρκετές χώρες που εξακολουθούν να αναπτύσσονται με αξιοπρεπή ρυθμό. Η νομισματική ένωση μπορεί να είναι στα κάτω της αλλά αντέχει.
Η πιο σταθερή έκπληξη της Ευρωζώνης είναι η Ισπανία, η οποία αναπτύχθηκε με ρυθμό 0,7% το δ’ τρίμηνο, οριακά υψηλότερο σε σχέση με το 0,6% που κατέγραψε σε κάθε ένα από τα τρία προηγούμενα τρίμηνα. Η χώρα μπορεί να οδεύει προς εκλογές μετά την αποτυχία της κυβέρνησης μειοψηφίας του Pedro Sanchez να εξασφαλίσει επαρκή στήριξη για τον προϋπολογισμό της, αλλά η πολιτική αβεβαιότητα είχε μέχρι στιγμής σχετικά μικρό αντίκτυπο. Το 2018, η χώρα αναπτύχθηκε με ρυθμό χαμηλότερο του 3% για πρώτη φορά μετά από τέσσερα χρόνια, αλλά, στο 2,5%, η ανάπτυξη παραμένει αξιοπρεπής.
Οι οικονομικές επιδόσεις της Γαλλίας προκαλούν ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη. Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του μπλοκ έχει αναστατωθεί από τις διαμαρτυρίες των Κίτρινων Γιλέκων, οι οποίες συγκλόνισαν το πολιτικό σύστημα και έπληξαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Ωστόσο, η οικονομία σημείωσε ρυθμό μεγέθυνσης 0,3% στα τέλη του περασμένου έτους, σε ευθυγράμμιση με το προηγούμενο τρίμηνο και οριακά ταχύτερο από τα πρώτα δύο τρίμηνα του έτους. Η ανάπτυξη για το σύνολο του έτους διαμορφώθηκε στο 1,5%, από 2,3% το 2017. Ωστόσο, οι πρώτες ενδείξεις για το 2019 είναι θετικές: Η Τράπεζα της Γαλλίας προβλέπει ότι η οικονομία θα αυξηθεί κατά 0,4% το πρώτο τρίμηνο.
Η συνολική εικόνα
Ο ρυθμός μεγέθυνσης του δ’ τριμήνου σε κάποιες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης
Κι άλλες χώρες, από το βορρά έως το νότο, έχουν μια πιο θετική ιστορία να πουν. Η ανάπτυξη στη Φινλανδία ανέκαμψε από το 0,5% του γ’ τριμήνου, στο 0,9% στο τελευταίο τρίμηνο του έτους. Η Πορτογαλία “έτρεξε” με ρυθμό 0,4%, σχεδόν τον ίδιο με τα άλλα τρία τρίμηνα. Η Ολλανδία επίσης ανέκαμψε μετά από ένα υποτονικό τρίτο τρίμηνο, σημειώνοντας ρυθμό μεγέθυνσης 0,5%. Αν ληφθεί υπόψιν το μέγεθός τους, ως η πρώτη και τρίτη μεγαλύτερη οικονομία, η Γερμανία και η Ιταλία μοιάζουν με την εξαίρεση παρά με τον κανόνα.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρώπη θα εξετάσουν προσεκτικά τους οικονομικούς δείκτες στις αρχές του τρέχοντος έτους για να καταλάβουν εάν θα επιδεινωθεί η επιβράδυνση. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα παρακολουθεί σαν… γεράκι: Το δεύτερο εξάμηνο του 2018, άρχισε να αποσύρει τα νομισματικά μέτρα στήριξης, διακόπτοντας τις καθαρές αγορές παγίων στις αρχές του 2019. Υπάρχουν τώρα ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον αυτό ήταν σωστή απόφαση.
Η ΕΚΤ μπορεί να αναθαρρήσει από την αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ, η οποία εξακολουθεί να ενισχύεται τόσο από την άποψη της απασχόλησης όσο και των μισθών. Αυτό αναμένεται να προσφέρει συνεχή στήριξη στην εγχώρια ζήτηση. Ωστόσο, η κεντρική τράπεζα πρέπει να το ισορροπήσει αυτό έναντι των κινδύνων από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων της οικονομικής επιβράδυνσης της Κίνας και του εμπορικού πολέμου μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Όλα αυτά έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων, με τους επιχειρηματίες να βάζουν τις επενδύσεις στον πάγο, καθώς περιμένουν μεγαλύτερη σαφήνεια.
Η άνιση εικόνα της Ευρώπης δείχνει ότι υπάρχει πρόβλημα με το μοντέλο ανάπτυξης ορισμένων χωρών σε αντίθεση με το μπλοκ ως σύνολο. Στην Ιταλία, τα δημοσιονομικά σχέδια της νέας λαϊκιστικής κυβέρνησης έχουν ωθήσει τις αποδόσεις των ομολόγων, συμβάλλοντας στη μείωση της ροής των πιστώσεων. Η τοπική ζήτηση μειώθηκε το τέταρτο τρίμηνο, δείχνοντας ότι οι καταναλωτές και οι επιχειρηματίες είναι επιφυλακτικοί. Στο μεταξύ, το προσανατολισμένο στις εξαγωγές μοντέλο ανάπτυξης της Γερμανίας αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη δοκιμασία του εδώ και δεκαετίες, καθώς το Βερολίνο ανακαλύπτει ότι είναι ευάλωτο στις προοπτικές του παγκόσμιου εμπορίου και στις οικονομικές συνθήκες της Κίνας. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Ιταλία, η χώρα έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την ανάπτυξη αυξάνοντας τις δημόσιες επενδύσεις: οι δαπάνες αυτές θα μπορούσαν να προσφέρουν βραχυπρόθεσμη στήριξη και να συμβάλουν στην εκ νέου εξισορρόπηση της οικονομίας με την τοπική ζήτηση.
Ο κόσμος έχει δίκιο να παρατηρεί την επιβράδυνση της Ευρώπης και να αναρωτιέται τι συμβαίνει. Όμως, όπως έχει συμβεί αρκετές φορές στο παρελθόν, είναι δύσκολο να δοθεί μία μόνο εξήγηση. Η δύναμη της Ευρώπης είναι η ποικιλομορφία της. Ίσως αυτή να είναι και η αδυναμία της.