Είναι δύσκολο αυτές τις μέρες να συγκεντρωθεί μεγάλο ενδιαφέρον για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Παγιδευμένο εδώ και χρόνια σε γύρους διαπραγματεύσεων που δεν οδηγούν πουθενά, το σώμα φαίνεται να έχει ξεπεράσει τη χρησιμότητά του. Μια άλλη μεγάλη συνάντηση υπουργών εμπορίου έληξε αδιέξοδα στο Μπουένος Άιρες την περασμένη εβδομάδα. Μπορεί να αναρωτιέστε: Γιατί να ασχοληθούμε;
Η απάντηση είναι ότι το ελεύθερο εμπόριο, δεύτερο μόνο μετά τον καπιταλισμό, είναι ο ισχυρότερος κινητήρας της οικονομικής ευημερίας που έχει δει ποτέ ο κόσμος – και οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον ΠΟΕ για να προωθήσουν τα πρότυπα διαβίωσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Καθοδηγούμενες από τις ΗΠΑ, έκαναν αυτό ακριβώς τις δεκαετίες μετά το 1945. Χωρίς μια διεθνή δέσμευση για το ελεύθερο εμπόριο, όμως, το θεσμικό όργανο είναι καταδικασμένο να γίνει ασήμαντο.
Η βασική αρχή του ΠΟΕ και της προγενέστερης Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου είναι η αμοιβαιότητα. Με απλά λόγια, η προσέγγιση αυτή αποσκοπεί στο να καταστήσει το ελεύθερο εμπόριο πολιτικά εφικτό. Η χώρα Α θα ήταν καλύτερα εάν μείωσε μονομερώς τους δασμούς της κατά τις εισαγωγές της, λέει η θεωρία – αλλά αυτή η αλλαγή συναντά λιγότερη αντίσταση εάν η χώρα Β μειώσει επίσης τους δασμούς της.
Αυτός ο τύπος ήταν εξαιρετικά επιτυχημένος στις πρώτες δεκαετίες της ΓΣΔΕ, κυρίως επειδή οι ΗΠΑ ήταν πρόθυμες να οδηγήσουν τον κόσμο προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα τελευταία χρόνια, η πεποίθηση ότι το ελεύθερο εμπόριο είναι καλό έχει αποδυναμωθεί.
Όλο και περισσότερο, οι κυβερνήσεις στρέφονται προς τον μερκαντιλισμό – το λάθος σύμφωνα με το οποίο μια χώρα κερδίζει από το εμπόριο μόνο εάν οι εξαγωγές της υπερβαίνουν τις εισαγωγές της. Επιπλέον, από τη στιγμή που η ΓΣΔΕ και ο ΠΟΕ κατάφεραν να μειώσουν τους δασμούς, η απελευθέρωση του εμπορίου έγινε πιο περίπλοκη και πιο πολιτικά δύσκολη – έχει να κάνει περισσότερο με ρυθμιστικά εμπόδια παρά τους φόρους στα σύνορα.
Όπου έχει μεγαλύτερη σημασία, η πολιτική στήριξη για το ελεύθερο εμπόριο έχει πέσει στο κατώτατο σημείο της εδώ και χρόνια. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να οδηγούν – αλλά τώρα προς λάθος κατεύθυνση. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αγκαλιάζει τον μερκαντιλισμό στην καθαρότερη και πιο ανόητη μορφή του: «οι εξαγωγές είναι καλές, οι εισαγωγές κακές». Ο αντιπρόσωπος του εμπορίου στις ΗΠΑ, Ρόμπερτ Λάιτθαϊζερ, ξεκίνησε τη συνάντηση στο Μπουένος Άιρες αμφισβητώντας τον ρόλο του ΠΟΕ. Οι ΗΠΑ μπλόκαραν μια δήλωση με την οποία θα βεβαιωνόταν η αξία του εμπορίου στην ανάπτυξη και εμποδίζουν το διορισμό δικαστών στα δικαστήρια επίλυσης διαφορών του οργανισμού.
Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις στον υπόλοιπο κόσμο προχωρούν με διμερείς και περιφερειακές συμφωνίες, σε αντίθεση με τις παγκόσμιες συμφωνίες που θα μπορούσε να προωθήσει ο ΠΟΕ. Ανάλογα με τις λεπτομέρειες, τα περιφερειακά σύμφωνα, όπως η εταιρική σχέση μεταξύ των χωρών του Ειρηνικού, μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμα, αλλά δεν αποτελούν το χρυσό πρότυπο του πολυμερούς ελεύθερου εμπορίου.
Μην κατηγορείτε τον ΠΟΕ για την παράλυσή του. Θα μπορούσε ακόμα να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τις κυβερνήσεις που πιστεύουν στον διεθνή ανταγωνισμό. Χωρίς αυτή την πεποίθηση – και χωρίς την εμπλοκή και την ηγεσία των ΗΠΑ – είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει.