Οι καλοσχεδιασμένοι θεσμοί πρέπει να είναι απρόσβλητοι από κακούς ηγέτες, τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο. Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει στην ευρωζώνη, όπου ο επόμενος γύρος διορισμών έχει μεγαλύτερη σημασία από ό, τι θα έπρεπε.
Η επιλογή του διαδόχου του Μάριο Ντράγκι ως προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον Νοέμβριο του 2019 θα είναι η πιο σημαντική. Υπάρχει μια καλή πιθανότητα οι ευρωπαίοι ηγέτες να κάνουν λάθος – με περισσότερους από έναν τρόπους.
Θα μπορούσαν να πάνε χειρότερα από το να ξεκινήσουν τη διαδικασία με μια αντιφατική παρατήρηση: τι θα συνέβαινε εάν η δουλειά είχε μεταφερθεί σε έναν συμβατικότερο κεντρικό τραπεζίτη από τον κ. Ντράγκι; Θα μπορούσε το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ να συγκλίνει στις ίδιες απόψεις και πολιτικές; Πολύ αμφίβολο.
Η πολύ σημαντική συμβολή του κ. Ντράγκι δεν ήταν η υπόσχεσή του το 2012 να κάνει «οτιδήποτε χρειαστεί» για να τερματίσει την κρίση. Αυτό είχε σημασία εκείνη τη στιγμή, αλλά ποτέ δεν μεταφράστηκε σε νόμο. Πολύ πιο σημαντική ήταν η έναρξη της ποσοτικής χαλάρωσης τον Μάρτιο του 2015, πιο κρίσιμη από την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας το 2012 ή την έναρξη της τραπεζικής ένωσης το 2014.
Ο κ. Ντράγκι ήταν προηγουμένως σκεπτικός για τα οφέλη του QE, αλλά άλλαξε γνώμη όταν συνειδητοποίησε ότι οι συμβατικές πολιτικές ήταν ανεπαρκείς για να αντιμετωπίσουν τις αποπληθωριστικές πιέσεις που αντιμετώπιζε η ευρωζώνη κατά τα έτη δημοσιονομικής λιτότητας. Χωρίς αυτήν την αλλαγή στην πολιτική, η ευρωζώνη θα μπορούσε να διαλυθεί εύκολα.
Οι ηγέτες της ευρωζώνης πρέπει τώρα να βρουν έναν διάδοχο με μια παρόμοια προσαρμοσμένη κεραία και την ετοιμότητα να αλλάξει πορεία όταν αλλάξουν τα γεγονότα. Οι υποψήφιοι αυτοί είναι ελλιπείς. Είναι δυνατόν, αλλά όχι βέβαιο, ότι η Γερμανία θα προτείνει τον Γενς Βάιντμαν, πρόεδρο της Bundesbank. Ο κ. Βάιντμαν καταψήφισε όλες τις σημαντικές αποφάσεις της ΕΚΤ τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του QE. Δεν είναι άμεσα σαφές πώς μπορούσε να διαμορφώσει συναίνεση στο διοικητικό συμβούλιο.
Ο Έρκι Λικάνεν, κυβερνήτης της κεντρικής τράπεζας της Φινλανδίας, είναι ένα σπάνιο παράδειγμα κεντρικού τραπεζίτη της Βόρειας Ευρώπης που υποστήριξε τον κ. Ντράγκι σε όλη τη διαδρομή. Αλλά από την άλλη, είναι πιθανό να επιλεγεί ο Κλας Κνοτ, ο επιθετικής κυβερνήτης της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας.
Ο σκεπτικισμός για τον κ. Βάιντμαν από τους επικριτές του έχει κάποια λογική, αλλά θα ήταν άδικο να επικεντρωθεί πάρα πολύ στις προσωπικές του ιδιότητες ή στην εθνικότητά του. Με οποιονδήποτε ευρωπαϊκό διορισμό υψηλού επιπέδου, πρέπει να τηρηθεί μια ισορροπία γεωγραφίας, φύλου και πολιτικής – και ο ακλόνητος κανόνας ότι δεν μπορούμε να έχουμε δύο διαδοχικούς υποψηφίους της ίδιας εθνικότητας.
Ο καλύτερος τρόπος να προχωρήσουμε είναι να προσεγγίσουμε την επιλογή των υποψηφίων μέσω μιας σειράς δύσκολων ερωτήσεων.
Η πιο σημαντική είναι τι θέλουν να κάνουν με τα 2,3 τρισεκατομμύρια ευρώ σε κρατικά ομόλογα στον ισολογισμό της ΕΚΤ; Ο αριθμός αυτός θα είναι υψηλότερος το επόμενο έτος. Θέλουν να τα κρατήσουν, να πουλήσουν μερικά ή όλα από αυτά ή να τα μετατρέψουν σε ευρωομόλογα, κάτι που η ΕΚΤ θα ήταν τεχνικά σε θέση να κάνει; Ο ισολογισμός της είναι το πιο κοντινό σε ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο στην ευρωζώνη. Χωρίς αυτό, το σύστημα θα μπορούσε να γίνει και πάλι ευάλωτο. Μπορείτε να αποκλείσετε κάθε υποψήφιο που θα πωλούσε τα ομόλογα.
Το επόμενο ερώτημα είναι αν οι υποψήφιοι μοιράζονται τη δέσμευση του κ. Ντράγκι για «ό, τι χρειαστεί». Μπορεί να μην ήταν τόσο σημαντικό όσο το QE, αλλά εξακολουθεί να έχει σημασία. Η ευρωζώνη δεν διαθέτει ισχυρή υποδομή διακυβέρνησης. Παραμένει εγγενώς ευάλωτη.
Οι υποψήφιοι θα προστατεύσουν την ευρωζώνη εάν ένα κράτος μέλος χρεοκοπήσει; Προτιμούν αυτόματο ή ημιαυτόματο μηχανισμό αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, όπως κάνει η Γερμανία, ή μοιράζονται το γαλλικό σκεπτικισμό; Πρόκειται για ένα πολιτικό ζήτημα, το οποίο μπορεί να αρνηθούν να απαντήσουν. Αλλά η κεντρική τράπεζα θα έπαιζε σημαντικό ρόλο αν αυτό συνέβαινε.
Σκοπός αυτών των ερωτήσεων είναι να προσδιοριστεί κατά πόσον οι υποψήφιοι έχουν σαφή κατανόηση των μελλοντικών κινδύνων και πώς βλέπουν τον μελλοντικό ρόλο τους ως πρόεδροι της ΕΚΤ στη διαχείριση τους. Αυτό πρέπει να έχει μεγαλύτερη σημασία από το αν είναι γερμανοί, γάλλοι ή φινλανδοί. Το πραγματικό ζήτημα δεν είναι αν ο κ. Βάιντμαν είναι κατάλληλος για τη θέση, αλλά η έλλειψη υποψηφίων από χώρες με πραγματικές πιθανότητες να πάρουν τη δουλειά.