Έχει πάντα νόημα να επανεξετάζει κανείς τις απόψεις του. H τελευταία δική μου αναθεώρηση είναι πως το ευρώ είναι καλύτερο και λιγότερο ευάλωτο από αυτό που πίστευα.
Εξακολουθώ να πιστεύω πως η δημιουργία του και εν συνεχεία η διεύρυνσή του ήταν λάθος, αλλά τώρα τα βλέπω ως πολύ μικρότερα λάθη από ό,τι προηγουμένως. Κάποια από τα μεγαλύτερα κόστη αποτελούν πλέον παρελθόν, οπότε το ευρώ θα μπορούσε να αποφέρει καθαρό όφελος στο μέλλον.
Ποιο είναι το νέο στοιχείο; Καταρχάς, η γεωπολιτική φαίνεται να ευνοεί το ευρώ. Η Γαλλία, η Ολλανδία και (σύντομα) η Γερμανία απορρίπτουν στο εκλογικό παραβάν την ακροδεξιά και τα λαϊκιστικά κόμματα που αντιτίθενται στο ευρωπαϊκό σχέδιο.
Ένας από τους αρχικούς στόχους του ευρώ ήταν να “δέσει” τις χώρες με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με τους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου και της ελεύθερης μετανάστευσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η μεγάλη χώρα της ΕΕ που απέφυγε την υιοθέτηση του ευρώ, έχει ψηφίσει τώρα την αποχώρησή της από την Ένωση, με κόστος που επωμίζεται η ίδια. Η Εσθονία και τη Λετονία, οι οποίες υιοθέτησαν το ευρώ εν μέρει για πολιτικούς λόγους θέλοντας να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την ΕΕ, εξακολουθούν να φαίνονται ασφαλείς απέναντι σε ενδεχόμενη ρωσική επιθετικότητα. Οι μεγαλύτερες εστίες πολιτικών προβλημάτων φαίνεται να είναι η Ουγγαρία και η Πολωνία, οι οποίες δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Αυτό μπορεί να είναι σύμπτωση, αλλά μπορεί επίσης να αντανακλά έναν πολύ πραγματικό ψυχολογικό δεσμό που απορρέει από την υιοθέτηση του νομίσματος.
Το ευρώ δείχνει καλύτερα και από οικονομική άποψη. Η Ευρώπη ανακάμπτει από την ύφεση, αλλά τα ευρύτερα στοιχεία δικαιολογούν μια ρεβιζιονιστική ματιά της περιόδου 2008-2012, όταν το ευρώ απέκτησε κακή φήμη. Πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες δέχτηκαν μεγάλο πλήγμα σε επίπεδο απασχόλησης και παραγωγής και πράγματι το ευρώ ευθυνόταν εν μέρει για αυτό. Αποδείχτηκε ιδιαίτερα προβληματικό για την Ελλάδα και την Κύπρο, όπου η κρίση φερεγγυότητας ώθησε τις καταθέσεις σε ευρώ σε φυγή προς το εξωτερικό, συρρικνώνοντας την πίστη και αυξάνοντας τις αποπληθωριστικές πιέσεις.
Βλέπω τώρα την περίοδο 2008-2012, ως την εκτόνωση μιας μακροχρόνιας φούσκας υπερεπενδύσεων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, συνεπώς επρόκειτο για πολύ ειδικές συνθήκες στις οποίες σχεδόν όλες οι οικονομικές πολιτικές είχαν εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις. Δεδομένου ότι η επανάληψη τέτοιων συνθηκών είναι απίθανη, το ευρώ θα τα πάει πολύ καλύτερα στο μέλλον.
Στο ίδιο μήκος κύματος, συγκρίνετε την απόδοση της δημοσιονομικής λιτότητας σήμερα με αυτή της προηγούμενης περιόδου. Η Ελλάδα διέρχεται μια πρωτοφανή δημοσιονομική προσαρμογή, με ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,9% του ΑΕΠ. Παρολ’αυτά, η ελληνική παραγωγή, παρότι δοκιμάζεται, έχει παραμένει σχεδόν σταθερή. Η Πορτογαλία έχει περικόψει δραστικά τις δημόσιες επενδύσεις, περιορίζοντας το έλλειμμα του δημοσίου, από 4,4% του ΑΕΠ, στο 2,1%. Αντί να καταρρεύσει, η οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 1,4%.
Φυσικά, η δημοσιονομική λιτότητα δεν αποδίδει τόσο καλά όσο τα πρώτα χρόνια αυτής της δεκαετίας, ούτε και το ευρώ. Η οικονομική κατάρρευση από τη ρευστοποίηση της φούσκας ήταν πάρα πολύ ισχυρή, γι ‘αυτό δεν θα πρέπει να βγάζουμε τεράστια συμπεράσματα από την πολύ αρνητική απόδοση κατά τη διάρκεια των ετών αυτών.
Ένας άλλος παράγοντας: Η μεταβαλλόμενη φύση του διεθνούς εμπορίου περιορίζει τα οφέλη από τις ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Στην τυπική οικονομική θεωρία, μια χώρα που βρίσκεται σε μπελάδες μπορεί να περιορίσει το κόστος της ύφεσης, αφήνοντας το νόμισμά της να υποτιμηθεί και δίνοντας έτσι ώθηση στις εξαγωγές της. Η συμμετοχή στο ευρώ έχει περιορίσει τη λύση αυτή. Αλλά, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού διασχίζουν περισσότερα σύνορα, η απόσβεση είναι λιγότερο αποτελεσματική. Αν η Ιταλία εισάγει πρώτες ύλες από τις αναδυόμενες οικονομίες, και στη συνέχεια εξάγει κουζίνες στον κόσμο, ένα αδύναμο νόμισμα δεν θα βοηθήσει πολύ. Αυξάνει τις εξαγωγές, αλλά ορισμένα από αυτά τα κέρδη επιστρέφονται, όταν η Ιταλία καλείται να πληρώσει υψηλότερες τιμές για τα εισαγόμενα υλικά.
Είναι επίσης χρήσιμο να εξετάσει κανείς την πρόσφατη συζήτηση στην Ισλανδία, μια χώρα που μπορεί τελικά να υιοθετήσει το νόμισμα της ΕΕ και πιο άμεσα να προσδέσει το νόμισμά της στο ευρώ. Με πληθυσμό περίπου 330.000, η Ισλανδία είναι δύσπιστη όσον αφορά τις εξωτερικές ροές κεφαλαίων που μεταβάλλουν εύκολα την κυμαινόμενη ισοτιμία. Ο τουρισμός, ωστόσο, είναι τώρα ο σημαντικότερος κλάδος της ισλανδικής οικονομίας και η υιοθέτηση του ευρώ ή η πρόσδεση σε αυτό θα διευκολύνει τόσο τους επισκέπτες όσο και τους ντόπιους. Το ευρώ μπορεί να είναι ελαττωματικό, αλλά η Ισλανδία φαίνεται να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι εναλλακτικές λύσεις θα ήταν χειρότερες.
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν έπρεπε να έχει ενταχθεί στην Ευρωζώνη και πως η Ιταλία εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα λόγω του χρέους της, της αργής της ανάπτυξης και των πιθανών τραπεζικών πτωχεύσεων. Το ευρώ δεν είναι η κύρια αιτία των προβλημάτων αυτών, αλλά υπό ορισμένα σενάρια μπορεί να κάνει τη δίκαιη τιμωρία χειρότερη, ειδικά εάν η ρευστότητα εγκαταλείψει το ιταλικό τραπεζικό σύστημα για τις γειτονικές χώρες, όπως συνέβη με την Ελλάδα. Η λύση αυτού του προβλήματος δεν είναι εύκολη και μακάρι η Ιταλία να χρησιμοποιούσε ακόμη τη λίρα.
Ωστόσο, την Κυριακή οι Γάλλοι ψηφοφόροι αναγνώρισαν αυτό που έβλεπαν και οι οικονομολόγοι: οι καλύτερες μέρες του ευρώ πιθανότατα βρίσκονται μπροστά.