Η Ελλάδα έχει εμπλακεί σε μια αψιμαχία μεταξύ των μεγάλων πιστωτών της. Από τη μια πλευρά είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο λέει ότι χρειάζεται “σημαντική ελάφρυνση του χρέους”.
Από την άλλη είναι τα θεσμικά όργανα της ευρωζώνης, που επιμένουν σε ένα πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό ύψους 3,5% επί του ΑΕΠ και χωρίς περαιτέρω ελάφρυνση χρέους. Κάτι τρέχει – και θα μπορούσε να αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ.
Δύο προθεσμίες – μία σκληρή, μία ήπια – διαφαίνονται. Η ήπια προθεσμία είναι αυτή της 20ης του Φεβρουαρίου, οπότε και θα πραγματοποιηθεί η συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις Βρυξέλλες. Η σκληρή προθεσμία έρχεται τον Ιούλιο, όταν οι μηνιαίες υποχρεώσεις πληρωμής χρέους της Ελλάδας θα αυξηθούν στα 8 δισ. ευρώ περίπου.
Όσο πλησιάζουν οι ολλανδικές εκλογές τον επόμενου μήνα, που θα ακολουθηθούν από τις κάλπες σε Γαλλία και Γερμανία, είναι σαφές ότι όσο μεγαλύτερη είναι η καθυστέρηση, τόσο λιγότερη πολιτική όρεξη θα υπάρχει για να επιλυθεί το ζήτημα. Αλλά και με τις δύο πλευρές να τηρούν θεμελιώδεις διαφωνίες, είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε την Τρίτη ότι δεν υπάρχει καμία ημερομηνία για το πότε θα συνεχιστούν οι συνομιλίες. Με λίγα λόγια, το ελληνικό ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα.
Ιδού τι είπε το ΔΝΤ στην τελευταία αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας, η οποία δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα:
“Η ελάφρυνση του χρέους από μόνη της πάλι δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των πολιτικών προκλήσεων στην Ελλάδα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητη μια διπλή προσέγγιση για την Ελλάδα να επιστρέψει στη βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία: οι φιλόδοξες πολιτικές εκ μέρους των ελληνικών αρχών και μια “φιλόδοξη” ελάφρυνση του χρέους εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων της Ελλάδας”.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schaeuble, ωστόσο, είναι ανένδοτος: η πρόσθετη ελάφρυνση του χρέους δεν είναι στο μενού. Ιδού τι είπε στον γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό σταθμό ARD την Τετάρτη:
“Δεν μπορούμε να αναλάβουμε κούρεμα χρέους για ένα μέλος του ευρωπαϊκού ενιαίου νομίσματος. Αυτό αποκλείεται με βάση τη Συνθήκη της Λισσαβόνας. Γι’ αυτό, η Ελλάδα θα πρέπει να αποχωρήσει από την ευρωζώνη. Η πίεση στην Ελλάδα να προβεί σε μεταρρυθμίσεις πρέπει να διατηρηθεί έτσι ώστε να καταστεί ανταγωνιστική, διαφορετικά δεν μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη”.
Ενώ το επιχείρημά του για το ότι απαγορεύεται κούρεμα χρέους είναι απόλυτα αληθές, είναι επίσης αλήθεια ότι η ευρωζώνη είναι σε θέση να βρει “παράθυρα” στις συνθήκες όταν τη βολεύει. Επιπλέον, το ΔΝΤ μιλά για παράταση των όρων αποπληρωμής περισσότερο, παρά για ένα ονομαστικό κούρεμα του χρέους, που θα σήμαινε ότι το ύψος των πληρωμών θα μειωθεί. Ο Schaeuble, ο οποίος συνηθίζει να αναφέρει το σενάριο της Ελλάδας να αφήνει το ευρώ σε κάθε δυνατή ευκαιρία, συγκαλύπτει τα στοιχεία της υπόθεσης του ΔΝΤ.
Ο Klaus Regling, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, επέλεξε να αγνοήσει τη γκρίνια του Schaeuble, όταν ο ίδιος υποστήριξε στους Financial Times την περασμένη εβδομάδα ότι η ευρωζώνη είναι ενωμένη απέναντι στο ζήτημα της Ελλάδας:
“Τον Μάιο του 2016 οι εταίροι της ευρωζώνης στην Ελλάδα υποσχέθηκαν πρόσθετη ελάφρυνση χρέους στο τέλος του προγράμματος του ESM, δηλαδή στα μέσα του 2018, εάν αυτό καταστεί αναγκαίο. Και μακροπρόθεσμα, έχουν δεσμευτεί σε ακόμη μεγαλύτερη βοήθεια, υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί η σημασία αυτής της δέσμευσης, από τους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης. Η αλληλεγγύη στην Ελλάδα θα συνεχιστεί”.
Αν αυτό δεν ακούγεται πειστικό, η αλληλεγγύη που αναφέρει ο Regling ότι απολαμβάνει η Ελλάδα θα μειωθεί ακόμη περισσότερο στην προεκλογική περίοδο. Και ενώ η κρίση συνεχίζεται, η ελληνική οικονομία υποφέρει σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη, τα οποία δείχνουν ότι το ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,4% στο τέταρτο τρίμηνο του 2016, σε σύγκριση με τις προσδοκίες των οικονομολόγων για την αύξησή του κατά 0,4%.
Έχω υποστήριξει και νωρίτερα ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει ήδη εγκαταλείψει το ευρώ. Οι εταίροι της χώρας στην ευρωζώνη, που προετοιμάζονται για τις διαπραγματεύσεις του Brexit και για μια σειρά από δυνητικά αποσταθεροποιητικές εκλογές, είναι απίθανο να διακινδυνεύσουν περαιτέρω αναταραχή τώρα, με το να προσπαθήσουν να ωθήσουν την Ελλάδα έξω από το ευρώ. Ούτε η Ελλάδα θέλει να φύγει.
Αλλά η εποχή των εκλογών στην Ευρώπη θα είναι σύντομα κοντά μας, όπως επίσης και η σκληρή προθεσμία της πληρωμής του χρέους τον Ιούλιο. Μια ελληνική χρεοκοπία είναι σχεδόν βέβαιο ότι είναι ασυμβίβαστη με τη διατήρηση της θέσης της χώρας στο ευρώ. Το ΔΝΤ και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να επιλύσουν τις διαφορές τους γρήγορα, ελπίζω με μια συμφωνία για την ελάφρυνση του βάρους του χρέους της χώρας. Σε αντίθετη περίπτωση, οι κίνδυνοι για την αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ αυξάνονται.