Η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση είναι μια βαθιά ιστορική επιλογή με μεγάλη οικονομική αξία καθώς και πολιτική νομιμοποίηση. Η πλειοψηφία των πολιτών στις χώρες της ευρωζώνης φαίνεται να την υποστηρίζουν.
Ωστόσο, κάθε φορά που διεξάγονται εκλογές, υπάρχουν σημάδια κινδύνου και ενδείξεις αντίδρασης, ειδικά στην περιφέρεια. Σε μια εποχή που το ευρωπαϊκό σχέδιο φαίνεται να είναι ένα ασφαλές καταφύγιο από τον λαϊκισμό, είναι καιρός για μια μεγάλη συμφωνία μεταξύ του πυρήνα και της περιφέρειας της ευρωζώνης, με βάση την αμοιβαία κατανόηση.
Οι χώρες της ευρωζώνης διαφέρουν από την άποψη της θεσμικής ποιότητας, γεγονός που δεν αντικατοπτρίζεται στα οικονομικά μοντέλα. Οι διαφορές αυτές δεν είναι τόσο έντονες όσο εκείνες μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, ωστόσο η ποιότητα της πολιτικής διακυβέρνησης και της επιβολής του νόμου ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την περιοχή του κοινού νομίσματος. Τι συνέπειες έχει αυτό;
Μια ποικιλόμορφη νομισματική ένωση είναι καλή για την ανάπτυξη. Είναι επίσης πολύ αναδιανεμητική. Σε καλές εποχές, επιτρέπει στις ασθενέστερες οικονομίες να δανείζονται και να ξοδεύουν περισσότερα. Σε δύσκολες στιγμές, αυτές οι αδύναμες χώρες αντιμετωπίζουν δημοσιονομικό άγχος, καθώς δεν μπορούν πλέον να υποτιμήσουν το νόμισμά τους. Επομένως, απαιτείται κάποια αλληλεγγύη για τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης σταθερότητας.
Η νομισματική ένωση δημιούργησε ένα ασθενέστερο νόμισμα για τον πυρήνα, καθώς η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ είναι ένας σταθμισμένος μέσος όρος, οπότε δεν αντανακλά την παραγωγικότητα των πυρηνικών χωρών. Το φαινόμενο αυτό ήταν προφανές από την αρχή. Η Γερμανία προσχώρησε στο ευρώ σε μια εποχή κατά την οποία η επανένωσή της είχε οδηγήσει σε έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου και σε μείωση της παραγωγικότητας. Και τα δύο ανέκαμψαν σταθερά στη Γερμανία κάτω από το ευρώ, ενώ έπεσαν στην περιφέρεια. Σήμερα, το γερμανικό πλεόνασμα είναι μεγαλύτερο από το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του Βελγίου.
Καθώς οι ισχυρές χώρες έχουν κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα, ενώ οι ασθενέστερες οικονομίες έχουν αντιμετωπίσει μια υψηλότερη και άκαμπτη συναλλαγματική ισοτιμία, η αλληλεγγύη στις δύσκολες περιόδους δε συνίσταται απλώς, είναι απαραίτητη για τη συνεχιζόμενη νομιμοποίηση του ίδιου του κοινού νομίσματος. Επιπλέον, είναι προς το μακροπρόθεσμο συμφέρον του πυρήνα. Σε περίπτωση κατάρρευσης του ευρώ, το κεφάλαιο θα εισρεύσει σε ασφαλή καταφύγια και οι χώρες του πυρήνα ενδέχεται να εμφανίσουν έντονη ανατίμηση.
Στον πυρήνα της ΕΕ υπάρχει μια πνευματική αναγνώριση των κερδών που προήλθαν από τη νομισματική ένωση. Υπάρχει όμως και δυσπιστία απέναντι στους αδύναμους θεσμούς. Οι μεταφορές σε ένα απύθμενο λάκκο είναι πολιτικά απαράδεκτες. Καθώς οι θεσμικές διαφορές στην ευρωζώνη είναι διαρθρωτικές και επίμονες, η αλληλεγγύη πρέπει να είναι πιο πειθαρχημένη, εξασφαλισμένη με τη μεταφορά της ευθύνης για συγκεκριμένους προϋπολογισμούς στο κέντρο (για παράδειγμα, στο eurogroup). Ένα υπουργείο Οικονομικών της ευρωζώνης θα μπορούσε να υιοθετήσει μια λογική πολιτική για την έκδοση ευρωομολόγων.
Η ευρωζώνη θα μπορούσε να επιτύχει μόνιμη σταθερότητα με δίκαιη και μεγάλη συμφωνία, ή αλληλεγγύη με αντάλλαγμα τη μετατόπιση στις κυρίαρχες εξουσίες για να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση. Η τραπεζική ένωση αποτελεί παράδειγμα ενός αξιόπιστου κοινού θεσμικού οργάνου. Η επιτυχία της μπορεί να αναπαραχθεί στο δημοσιονομικό μέτωπο.
Μέχρι στιγμής, η κύρια ανακούφιση από το άκαμπτο νόμισμα και τις δημοσιονομικές συνθήκες στην περιφέρεια παρέχεται από μια χαλαρή, ομοιόμορφη νομισματική στάση. Μόλις καθοριστεί μια αξιόπιστη φορολογική συμφωνία, η νομισματική πολιτική θα πρέπει να επιτρέπεται να είναι ασύμμετρη, στοχεύοντας εκείνα τα σημεία όπου οι νομισματικοί περιορισμοί είναι πιο έντονοι. Επί του παρόντος, ο πυρήνας κινδυνεύει από υπερθέρμανση, ενώ η περιφέρεια συνεχίζει να ασφυκτιά. Θυμηθείτε πως τα τοπικά επιτόκια ήταν πολύ χαμηλά για την Ισπανία κατά τη διάρκεια της πιστωτικής έκρηξης. Τώρα μπορεί να είναι πολύ χαμηλά για τη Γερμανία.
Όλες οι οικονομίες της ευρωζώνης είναι κλειδωμένες στη θέση τους από τη νομισματική ένωση. Εάν ο πυρήνας αποδώσει την επιτυχία του μόνο στα δικά του (ορατά) πλεονεκτήματα, θα αγνοήσει τα βασικά οικονομικά και θα εξασφαλίσει τη μόνιμη αστάθεια. Για την περιφέρεια, αντίθετα, θα είναι απαραίτητο να δεχτεί την εξωτερικά επιβαλλόμενη πειθαρχία. Η υπόθεση της αλληλεγγύης προς αυτή την κατεύθυνση εξισορροπεί το κόστος και τα οφέλη και θα εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη σταθερότητα.
Σε μια εποχή μεγάλης αβεβαιότητας, η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ μια δίκαιη και μεγάλη συμφωνία.