Φανταστείτε μια λίστα Πρωτοχρονιάτικων αποφάσεων κάπως έτσι: Πρώτον, να κόψω τη σοκολάτα, δεύτερον, να πάρω διαζύγιο. Θα λέγατε σωστά πως είναι παράλογη. Εάν σκέφτεσαι τόσο σοβαρά το διαζύγιο, δε θα το έβαζες σε μια λίστα. Αν είσαι αρκετά σχολαστικός για να το κάνεις αυτό, το διαζύγιο δε θα βρισκόταν στη δεύτερη θέση.
Όμως αυτός είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο οι λαϊκιστές στη Γαλλία και την Ιταλία παρουσιάζουν τις πολιτικές τους για το ευρώ. Δείχνουν να θέλουν μιαν έξοδο από το ευρώ, όμως θέλουν να καθυστερήσουν αυτήν την απόφαση για κάμποσο, και να περάσουν το όλο ζήτημα από δημοψήφισμα. Αυτό μας λέει πω η Μαρίν Λε Πεν και ο Μπέπε Γκρίλο, οι αρχηγοί του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία και του Κινήματος Πέντε Αστέρων στην Ιταλία αντίστοιχα, είναι εντελώς ανέτοιμοι να κυβερνήσουν. Δεν είναι τόσο εξτρεμιστές όσο τσαρλατάνοι.
Είναι δυνατόν, αν και όχι εύκολο, να επιχειρηματολογήσει κανείς υπέρ της εξόδου από το ευρώ και για τις δύο χώρες, όμως ούτε ο κ. Γκρίλο ούτε η κυρία Λε Πεν το έχουν κάνει. Εάν έβλεπες σοβαρά την έξοδο από το ευρώ, θα είχες κατανοήσει πως πρόκειται για κάτι πολύ σοβαρό – το μοναδικό ζήτημα που θα καθορίσει την περίοδό στου στην εξουσία. Δε θα αντιμετωπίσεις σχεδόν τίποτα άλλο για έναν αριθμό ετών. Είναι πολύ μεγαλύτερο από το Brexit – το οποίο ήδη απασχολεί την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου αποκλειστικά.
Εάν οποιαδήποτε από τις δύο χώρες εγκατέλειπε το κοινό νόμισμα, θα οδηγούσε στη μεγαλύτερη χρεοκοπία στην ανθρώπινη ιστορία. Θα υπήρχαν τραπεζικές κρίσεις σε όλη την ΕΕ. Η ένωση μπορεί να δυσκολευόταν να παραμείνει ενωμένη. Το ίδιο το ευρώ μπορεί να απειλούταν. Μια έξοδος από το ευρώ είναι σχεδόν εξίσου περίπλοκη και επιρρεπής σε κινδύνους όσο το ξεκίνημα ενός πολέμου. Θα πρέπει να εξασφαλίσεις τα σύνορά σου ώστε να εμποδίσεις την έξοδο χρήματος σε ευρώ από τη χώρα. Θα πρέπει να βάλεις την αστυνομία να καταβάλει τις διαδηλώσεις. Θα χρειαστείς ένα στρατιωτικού στυλ σχέδιο για να βγάλεις τους αριθμούς. Το έχεις σκεφτεί καλά; Σκεφτείτε την έξοδο από το ευρώ σαν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα – κάτι που κάνεις ένα Σαββατοκύριακο με τανκς στους δρόμους.
Είναι παράξενο να ακούμε τον Λουίτζι Ντι Μάιο, τον ιταλό πολιτικό που είναι πιθανότερο να γίνει πρωθυπουργός σε περίπτωση νίκης του Κινήματος Πέντε Αστέρων, να λέει πως δεσμεύεται για δημοψήφισμα για το ευρώ ως δεύτερης τάξης προτεραιότητα για το κόμμα του. Όμως πρώτα θέλει να αντιμετωπίσει τη φτώχεια. Με άλλα λόγια, εγκαταλείπει πρώτα τη σοκολάτα, προτού πάρει διαζύγιο από τη γυναίκα του. Ο κ. Ντι Μάιο είτε δε λέει την αλήθεια, είτε, και αυτό είναι το πιο πιθανό, δεν είναι έτοιμος να αναλάβει την εξουσία. Είναι μόλις 30 ετών. Ήταν έξι ετών όταν το 1992 η Ιταλία αναγκάστηκε να βγει από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικής ισοτιμίας μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο. Όλοι όσοι πέρασαν από αυτήν την περίοδο γνωρίζουν πως οι αλλαγές νομισματικού καθεστώτος είναι τραυματικές. Και η έξοδος της Ιταλίας από τον ERM ωχριά μπροστά σε μια έξοδο από το ευρώ.
Σκεφτείτε έναν ξένο επενδυτή. Εάν περιμένετε από την Ιταλία να μεταβιβάσει το χρέος της σε ένα νέο νόμισμα – ας πούμε τη λιρέτα – αυτό το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί. Τι θα συμβεί με τις αποδόσεις των ιταλικών κρατικών ομολόγων, για ένα δεκαετές ομόλογα που πληρώνει 2% για παράδειγμα; Εάν ο επενδυτής περιμένει υποτίμηση 40%, η απόδοση θα ανέβει απευθείας στο 6%.
Οι επενδυτές δε θα περίμεναν το δημοψήφισμα. Μόλις γινόταν ξεκάθαρο πως ο κ. Ντι Μάιο είναι ο επόμενος πρωθυπουργός, ένας λογικός επενδυτές θα υπέθετε πως μια έξοδος από το ευρώ είναι πιθανή, θα υπολόγιζε το μέγεθος της υποτίμησης και θα μετρούσε πόσο θα έπρεπε να αυξηθεί η απόφαση για να εξουδετερώσει μια μελλοντική αλλαγή νομίσματος. Το βράδυ των εκλογών, ο κ. Ντι Μάιο θα αναγκαζόταν να αντιμετωπίσει μια φυγή από το ιταλικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι τράπεζες θα ήταν αφερέγγυες το επόμενο πρωί. Ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δε θα έδινε μια εγγύηση για «ό,τι χρειαστεί» σε έναν πολιτικό που απειλεί με δημοψήφισμα. Ο κ. Ντι Μάιο θα είχε το πολύ 24 ώρες να διαφύγει, ή να ακυρώσει την ψηφοφορία. Και δεν είναι έτοιμος για το πρώτο.
Η Ελλάδα φλέρταρε για λίγο με την ιδέα ενός παράλληλου νομίσματος κατά τη διάρκεια της Αθηναϊκής Άνοιξης του 2015 – όμως ο Αλέξης Τσίπρας, ο πρωθυπουργός της χώρας, θεώρησε την ιδέα πολύ επικίνδυνη. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως η κυρία Λε Πεν, ο κ. Γκρίλο ή ο κ. Μάιο το βλέπουν πιο σοβαρά από τον κ. Τσίπρα.
Η μία πρόβλεψη που μπορούμε να κάνουμε είναι η εξής: εάν η Ιταλία, η Γαλλία ή οποιοσδήποτε άλλος είναι να βγει από το ευρώ, δε θα γίνει μέσω δημοψηφίσματος, αλλά από ατύχημα. Τα κακά νέα είναι ότι τα ατυχήματα συμβαίνουν.