Μπορεί ακόμη άραγε η Marine Le Pen να κερδίσει τις γαλλικές εκλογές εάν οι αντίπαλοί της δεν εμφανιστούν στην κάλπη στην τελική αναμέτρηση 7ης Μαΐου;
Το περασμένο έτος, όταν πολλοί από τους ψηφοφόρους της Hillary Clinton δεν πήγαν, όντας σίγουροι για τη νίκη της, να ψηφίσουν, ο Donald Trump κέρδισε τις προεδρικές εκλογές, οπότε κατά αναλογία ένα τέτοιο ενδεχόμενο μοιάζει πιθανό. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικοί λόγοι που διαφοροποιούν τις γαλλικές εκλογές από τις αμερικανικές και ένας λόγος για τον οποίο το πιθανό μονοπάτι της Le Pen προς τη νίκη είναι πολύ πιο δύσβατο από αυτό του Trump.
Ο πρώτος από αυτούς τους λόγους είναι ότι οι γαλλικές δημοσκοπήσεις έχουν κάνει πολύ καλύτερη δουλειά στην πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων από τις αντίστοιχες αμερικανικές. Πολλές δημοσκοπήσεις που έγιναν σε πολιτείες, ιδίως στις μεσοδυτικές πολιτείες όπου κέρδισε απρόσμενα ο Trump, υπερεκτίμησαν το πόσοι Δημοκράτες θα πήγαιναν να ψηφίσουν. Στη Γαλλία, οι εταιρείες δημοσκόπησης προέβλεψαν το αποτέλεσμα του α’ γύρου με μεγάλη ακρίβεια ενώ υποτίμησαν την εκτιμώμενη προσέλευση. Μέχρι και τις 19 Απριλίου, αξιόπιστες εταιρείες όπως η Ifop και η Cevipof προέβλεπαν ποσοστό συμμετοχής 72%. Ακόμη και αυτό ήταν σημαντικά υψηλότερο σε σχέση με τις προβλέψεις που είχαν κάνει στα τέλη Μαρτίου, γεγονός που έγειρε προσδοκίες πως η Le Pen ίσως κατέληγε να λάβει μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων από αυτό που υποδείκνυαν οι δημοσκοπήσεις. Την ημέρα των εκλογών, ωστόσο, στις κάλπες εμφανίστηκε το 78,69% των Γάλλων.
Αυτό εξακολουθεί να μην είναι ένα πολύ υψηλό ποσοστό συμμετοχής με βάση τα πρότυπα των εννέα προηγούμενων προεδρικών εκλογών της Πέμπτης Δημοκρατίας. Η συμμετοχή των ψηφοφόρων ήταν χαμηλότερη μόνο σε τρεις από αυτές. Αλλά παραμένει ένα σεβαστό αποτέλεσμα σε ευθυγράμμιση με τα προηγούμενα, και δεν έχουμε μια περίπτωση “μαύρου κύκνου”.
ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΙ ΨΗΦΟΦΟΡΟΙ
Το ποσοστό συμμετοχής στις γαλλικές εκλογές
Οι εκλογές των δύο γύρων έχουν διαφορετική δυναμική από αυτές του ενός γύρου. Ο ψηφοφόρος που έχει ήδη εμπλακεί αρκετά στη διαδικασία ώστε να ρίξει τη μία ψήφο, έχει κίνητρο να τελειώσει αυτό που ξεκίνησε. Η ψήφος τακτικής δεν είναι μια αγωνιώδης επιλογή μεταξύ ατελών εναλλακτικών λύσεων επειδή δεν υπάρχει καλύτερη επιλογή -είναι το σύνηθες δεδομένου ότι ο κόσμος ψηφίζει κατά συνείδηση στον πρώτο γύρο. Έτσι, στην πορεία, η κινητικότητα των ψηφοφόρων συνήθως ανακάμπτει. Υπήρχαν μόνο δύο εξαιρέσεις στον κανόνα -η πρώτη ήταν οι άμεσες εκλογές, του 1965, που κερδήθηκαν αποφασιστικά από τον Charles de Gaulle έναντι του Francois Mitterand και η δεύτερη ήταν η πρώτη εκλογική αναμέτρηση μετά τον de Gaulle, το 1969, όπου ο Georges Pompidou συνέτριψε τον Alain Poher, με 58% έναντι 42%. Εκείνη τη χρονιά, πολλοί αριστεροί μποϊκόταραν το δεύτερο γύρο. Ιδίως οι κομμουνιστές ισχυρίζονταν ότι δεν υπήρχε καμία διαφορά μεταξύ των δύο υποψήφιων του κέντρου. Εκτός αυτού, το πλεονέκτημα του Pompidou στον α’ πρώτο γύρο ήταν συντριπτικό: Θα κέρδιζε σχεδόν διπλάσιες ψήφους σε σύγκριση με τον Poher.
Κατά κάποιο τρόπο, οι σημερινές εκλογές είναι λίγο σαν αυτές του 1969. Οι απογοητευμένοι υποστηρικτές της αριστεράς του Jean-Luc Mélenchon και του Benoît Hamon αντιπαθούν αντίστοιχα την εθνικίστρια Le Pen και τον πρώην τραπεζίτη Macron. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στον Macron προβάδισμα 60-40 στην τελική αναμέτρηση, οπότε μερικοί άνθρωποι ίσως να μην παρακινηθούν να ψηφίσουν μόνο και μόνο για να εξορκίσουν την εθνικιστική-λαϊκιστική απειλή. Σε αντιστοιχία με αυτή την ομοιότητα, οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν μικρότερη προσέλευση –και πάλι γύρω στο 72%. Είναι πιθανό, ωστόσο, ότι, όπως και στον πρώτο γύρο, δεν θα ρισκάρουν.
Άλλωστε, ακόμη και ένα ποσοστό συμμετοχής κάτω από 70% όπως το 1969 δεν αναμένεται να οδηγήσει σε νίκη της Le Pen με βάση τις τρέχουσες αναλύσεις για τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Αυτές ήταν εξαιρετικά ακριβείς πριν από τον πρώτο γύρο: μετά την εκλογή Trump και το Brexit, οι Γάλλοι δημοσκόποι έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό για να λάβουν υπόψη τους ψηφοφόρους στους οποίους δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση, όπως οι νέοι, οι ηλικιωμένοι και οι κάτοικοι της υπαίθρου. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι τα μοντέλα θα καταρρεύσουν ξαφνικά μέσα στις επόμενες ημέρες.
Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στις 25 Απριλίου, πλήθος υποστηρικτών του Fillon, οι μισοί από τους ψηφοφόρους του Mélenchon και τα τρία τέταρτα των υποστηρικτών του Hamon αναμένεται να ψηφίσουν τον Macron. Αν και μερικοί απογοητευμένοι ψηφοφόροι λένε ότι τώρα σκοπεύουν να απέχουν, δεν αναμένεται να το κάνουν περισσότεροι από το 1/3 αυτών. Εκτός αυτού, το 29% εκείνων που απείχαν στον πρώτο γύρο τώρα σκοπεύουν να ψηφίσουν υπέρ του Macron. Το 9% θα στηρίξει την Le Pen.
Για να κερδίσει, η Le Pen, η οποία βρισκόταν λιγότερο από τρεις ποσοστιαίες μονάδες πίσω από τον Macron στον πρώτο γύρο, θα πρέπει να προσελκύσει τους υποστηρικτών των ισχυρότερων υποψήφιων που έμειναν εκτός τελικής κούρσας ή να πάρει μια μεγάλη πλειοψηφία από τους “ορφανούς” ψηφοφόρους κάποιου υποψηφίου. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη σε αυτό το σημείο ότι αυτό πρόκειται να συμβεί. Με δεδομένη την ανελαστικότητα της πλατφόρμας και της εικόνας της Le Pen, δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει για να κερδίσει επιπλέον ψηφοφόρους. Οι Γάλλοι γνωρίζουν ποια είναι και τι αντιπροσωπεύει. Ούτε καν μια τρομοκρατική επίθεση, η οποία θα μπορούσε θεωρητικά να ωθήσει τους ψηφοφόρους προς την αντιμεταναστευτική της ατζέντα, δεν είναι πιθανό να αλλάξει κάτι: η επίθεση στα Ηλύσια Πεδία που στοίχισε τη ζωή ενός αστυνομικούς λίγες μόλις μέρες πριν από τον πρώτο γύρο δεν ενίσχυσε την καμπάνια της.
Ο Macron, βέβαια, μπορεί πάντα να πυροβολήσει το ίδιο του το πόδι και έκανε ήδη λάθος, διοργανώνοντας ένα εορταστικό δείπνο στο La Rotonde – ένα μέρος όπου η πλειοψηφία των Γάλλων ψηφοφόρων δεν αντέχει οικονομικά να φάει. Μέχρι στιγμής, δείχνει να στέκεται καλά -ακόμα και όταν Le Pen του έστησε ενέδρα με το κλείσιμο ενός εργοστασίου της Whirlpool στην Αμιένη, εκείνος κατάφερε να κερδίσει κάποιους υποστηρικτές ανάμεσα στους δυσαρεστημένους εργάτες. Αλλά ακόμη και να σκοντάψει -κάτι που απέφυγε κατά τη διάρκεια της βρώμικης και έντονης εκστρατείας που προηγήθηκε του πρώτου γύρου- μπορεί τελικά να λειτουργήσει προς όφελός του. Το προβάδισμα του Macron έχει τελευταία μειωθεί ελαφρώς, αν και παραμένει άνετο. Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί μες στην εβδομάδα, περισσότεροι από τους ανταγωνιστές της Le Pen θα βρουν κίνητρο να εμφανιστούν στην κάλπη για να στηρίξουν την εναλλακτική επιλογή.
Με άλλα λόγια, ο δρόμος της Le Pen προς την προεδρία είναι τόσο στενός που η νίκη της εμπίπτει στην κατηγορία “μαύρος κύκνος. Ο εφευρέτης του όρου, Nassim Taleb, έχει πει ότι μόλις τα ΜΜΕ αρχίσουν να συζητούν συγκεκριμένα απίθανα γεγονότα, συχνά η πιθανότητά τους να συμβούν υπερεκτιμάται. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει με όλες αυτές τις προειδοποιήσεις για το πώς η χαμηλή προσέλευση θα μπορούσε να οδηγήσει σε νίκη της Le Pen.