Σε νέες εκταμιεύσεις για δάνεια που μπορεί να ξεπεράσουν τα 10 δισ. ευρώ φέτος προχωρούν οι τράπεζες, επιχειρώντας δυναμικό comeback στον παραδοσιακό τους ρόλο του χρηματοδότη της οικονομίας. Με την προοπτική της υποστήριξης και περαιτέρω ενίσχυσης του ρόλου αυτού, οι τράπεζες προχωρούν παράλληλα σε σαρωτικές ρυθμίσεις των δανείων που δεν εξυπηρετούνται, έτσι ώστε να εξυγιάνουν το ταχύτερο δυνατόν τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια και να αποδεσμεύσουν κεφάλαια για νέες υγιείς χρηματοδοτήσεις.
Οι νέες πιστώσεις συμβαδίζουν με ανάκαμψη της ζήτησης, η οποία παρουσιάζει πλέον υγιή χαρακτηριστικά. Παράλληλα, λειτουργούν ως επιβράβευση των συνεπών μέχρι σήμερα πελατών των τραπεζών, χωρίς να αποκλείουν και όσους, στην πορεία, αποδεικνύονται συνεργάσιμοι και συνεπείς στη ρύθμιση των δανείων τους.
Οι νέες συνθήκες
Οι νέες χορηγήσεις προς ιδιώτες και επιχειρήσεις μπαίνουν στην ατζέντα των τραπεζών ύστερα από εννέα χρόνια συνεχούς πτώσης των εκταμιεύσεων νέων δανείων.
Οι τραπεζίτες τονίζουν ότι πλέον δεν θα υπάρξει κανένα επιχειρηματικό σχέδιο με υγιείς βάσεις και αναπτυξιακή προοπτική που δεν θα χρηματοδοτηθεί, όπως επίσης και καμία λογική ανάγκη ιδιώτη. “Επομένως, δεν υπάρχει λόγος για όσους έχουν ανάγκη δανεισμού να διστάζουν να απευθυνθούν στις τράπεζες”, είναι το μήνυμα που στέλνουν προκειμένου να αναστρέψουν τη “δανειο-φοβία” που προέκυψε ως το αντίθετο άκρο της έξαρσης του δανεισμού στα χρόνια πριν από την κρίση.
Το “ξύπνημα” της πιστωτικής επέκτασης από το “κώμα” των τελευταίων εννέα ετών, όπως λένε οι τραπεζίτες, είναι επακόλουθο:
-Της βελτίωσης των οικονομικών συνθηκών, η οποία απεικονίζεται κυρίως στους αντίστοιχους δείκτες του ΙΟΒΕ: αύξηση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, αύξηση των τιμών των ακινήτων και αύξηση στην αγορά αυτοκινήτων.
-Της κάλυψης των συσσωρευμένων καταναλωτικών και στεγαστικών αναγκών των τελευταίων εννέα ετών.
-Της ορθολογικότερης καταναλωτικής συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα των συνεπειών της κρίσης.
-Του γεγονότος ότι υπάρχει “bankable” κοινό, δηλαδή στην πράξη κοινό που για πρώτη φορά απευθύνεται στις τράπεζες, όπως, π.χ., νεότερης ηλικίας πελάτες που δεν ανήκουν στους υπερδανεισμένους και οι οποίοι έχουν ανάγκες για στέγη ή καταναλωτικά αγαθά.
Οι τραπεζίτες επισημαίνουν παράλληλα την ποιοτική διαφοροποίηση στη ζήτηση για δανεισμό, η οποία είναι πλέον συνετή, σε αντίθεση με το παρελθόν, με τους αιτούντες δάνειο να επιδιώκουν να καλύψουν μέρος της αγοράς με ίδια κεφάλαια. “Καθώς οι δανειολήπτες συμμετέχουν με ίδια κεφάλαια κατά 50%, η εγκρισιμότητα των δανείων αυξάνει (εγκρίνονται 6 στα 10 δάνεια)”, αναφέρει τραπεζικό στέλεχος.
Η προοπτική
Την περασμένη χρονιά οι νέες χορηγήσεις στο σύνολο της αγοράς ανήλθαν σε περίπου 400 εκατ. ευρώ στα στεγαστικά δάνεια, 500 εκατ. ευρώ στα καταναλωτικά και 650 εκατ. ευρώ στα δάνεια προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Η αύξηση των νέων δανείων για το σύνολο της αγοράς το 2018, έναντι του 2017, για τα στεγαστικά (μαζί με το πρόγραμμα “Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον”) ήταν περίπου 35%, για τα καταναλωτικά περίπου 40% και για τις μικρές/μεσαίες επιχειρήσεις περίπου 50%.
Οι τραπεζίτες εκτιμούν ότι για φέτος υπάρχει η δυνατότητα διπλασιασμού των ανωτέρω ποσών, ενώ οι νέες εκταμιεύσεις “τρέχουν” ήδη με ρυθμό κοντά στο 30%. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, η αγορά αναμένεται να διατηρήσει για την επόμενη τριετία τη θετική δυναμική της, αυξάνοντας τις νέες χορηγήσεις από έτος σε έτος κατά 40%, σε συνδυασμό με την περαιτέρω βελτίωση των οικονομικών συνθηκών και ιδιαίτερα την αναμενόμενη αύξηση της αγοράς αυτοκινήτων και λοιπών καταναλωτικών αγαθών και τη συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών των ακινήτων. Ο ρυθμός αύξησης θα επιταχυνθεί περαιτέρω και ανάλογα με τον ρυθμό υλοποίησης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων που αφορούν την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και των πιστώσεων προς μικρές/μεσαίες επιχειρήσεις.
Επιχειρηματικά δάνεια
Σε επίπεδο νέων χορηγήσεων, οι τράπεζες δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, κάνοντας αναφορά στον τουρισμό, στον πρωτογενή τομέα, στη μεταποίηση, στιςανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις νέες τεχνολογίες που ενισχύουν περαιτέρω την ανάληψη επενδυτικών σχεδίων.
Σημαντική παράμετρος ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, όπως αναφέρουν, είναι η ενεργοποίηση και απορρόφηση πληθώρας ευρωπαϊκών προγραμμάτων σημαντικού προϋπολογισμού. Ενδεικτικά, στελέχη τραπεζών αναφέρουν ότι κατά το 2018 ανακοινώθηκαν και βγήκαν αποφάσεις υπαγωγής μέσω ΤΕΠΙΧ Ι (ενδιάμεσο) δράσεων προϋπολογισμού 384 εκατ. ευρώ, μέσω COSME 500 εκατ. ευρώ και μέσω ΕΣΠΑ 700 εκατ. ευρώ.
Φέτος έχουμε την έναρξη του ΤΕΠΙΧ ΙΙ με προϋπολογισμό 915 εκατ. ευρώ, συνέχιση του προγράμματος COSME, συνέχιση του ΕΣΠΑ με επιπλέον προϋπολογισμό 860 εκατ. ευρώ (για το ΕΣΠΑ ο συνολικός προϋπολογισμός περιόδου 2016-2019 ανέρχεται σε 2,64 δισ. ευρώ), αλλά και το πρόγραμμα μικροπιστώσεων (έως 25.000 ευρώ) EaSI.
Περίπου 6 στα 10 δάνεια και πιστώσεις που χορηγούνται από τις τράπεζες εντάσσονται σε ένα από τα παραπάνω προγράμματα, στοιχείο που υποδηλώνει αφενός την έκταση των υφιστάμενων αναγκών, αφετέρου τη σαφή διάθεση των τραπεζών να ενισχύσουν την οικονομία, είτε χρηματοδοτώντας το μεγαλύτερο μέρος της συμμετοχής των ενδιαφερομένων είτε χρηματοδοτώντας τα λοιπά έργα (4/10) που δεν εντάσσονται σε κάποιο πρόγραμμα.
Στεγαστικά δάνεια
Τα στεγαστικά δάνεια αυξήθηκαν κατά 43% μεταξύ 2016 και 2018. Τα τελευταία δύο έτη παρουσιάζεταιαυξημένη κινητικότητα στην αγορά ακινήτων, με αύξηση στις αγοραπωλησίες (2017 έναντι 2016: 15,3%, και 2016 έναντι 2015: 11%). “Έχουμε αύξηση τιμών ακινήτων κατά 1,7% το 2018/2017 πανελλαδικά και 2,4% στην Αττική, αύξηση ενοικίων κατά 8,4% το 2018/2017, αύξηση οικοδομικών αδειών κατά 16% (Ιούνιος 2018 / Ιούνιος 2017) και αύξηση αποδόσεων ακινήτων (τιμή/ενοίκιο) από 68,3% έως 72,5% μεταξύ 2016 και 2018”, αναφέρουν τα στελέχη των τραπεζών.
Την ανοδική τάση της αγοράς ακινήτων προσυπογράφουν και οι δείκτες τιμών οικιστικών ακινήτων για το α’ τρίμηνο 2019 που ανακοίνωσε η ΤτΕ. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τα πιστωτικά ιδρύματα, εκτιμάται ότι το α’ τρίμηνο του 2019 οι τιμές των διαμερισμάτων (σε ονομαστικούς όρους) ήταν κατά μέσο όρο αυξημένες κατά 4,0% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2018. Για το σύνολο του 2018, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,6% (0,5%, 1,2%, 2,2% και 2,6% το α’, β’, γ’ και δ’ τρίμηνο του 2018 αντίστοιχα), έναντι μείωσης 1,0% το 2017.
Πιο αναλυτικά, η αύξηση των τιμών το α’ τρίμηνο του 2019 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2018 ήταν 4,0% για τα “νέα” διαμερίσματα, δηλ. ηλικίας έως 5 ετών, και 3,9% για τα “παλαιά”, δηλ. ηλικίας άνω των 5 ετών. Για το σύνολο του 2018, με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, η αύξηση των τιμών σε σχέση με το 2017 ήταν 1,8% για τα “νέα” διαμερίσματα, έναντι μείωσης 0,8% το 2017, ενώ η αντίστοιχη αύξηση για τα “παλαιά” διαμερίσματα ήταν 1,4% το 2018, έναντι μείωσης 1,2% το 2017.
Ένας άλλος παράγοντας που υποστηρίζει την αύξηση των στεγαστικών χορηγήσεων είναι οι επενδύσεις σε ακίνητα. Οι επενδύσεις σε ακίνητα (σημείωσαν αύξηση 17,2% μεταξύ 2017 και 2018) τείνουν να προσεγγίζονται πλέον ως αποδοτικότερες άλλων σταθερών μορφών επένδυσης, σε συνδυασμό με την αύξηση της απόδοσης των ενοικίων αλλά και το χαμηλό ακόμη κόστος κτήσης ακινήτων, στοιχείο το οποίο μπορεί δυνητικά να δημιουργήσει πρόσθετες υπεραξίες.
Οι τραπεζίτες τονίζουν ότι ευκαιρίες για χορήγηση στεγαστικών δανείων για την απόκτηση ή και την επισκευή κατοικιών προσφέρει και η νέα τάση εκμετάλλευσης κατοικιών μέσω Airbnb.
Επιπλέον, αναφέρουν ότι πελάτες με αποταμιεύσεις φαίνεται να επιθυμούν να επενδύσουν σε κάποιο ακίνητο σε συνδυασμό με κάποιο δανεισμό. Όπως σημειώνουν, πελάτες που μέχρι σήμερα αγόραζαν μόνο με μετρητά, αλλά λόγω των κοινωνικών συνθηκών επιθυμούν να μη διαθέσουν το σύνολο των αποταμιεύσεών τους σε επενδύσεις ακινήτων, επιλέγουν με αυξητικό ρυθμό τον δανεισμό.
Καταναλωτικά δάνεια
Τα νέα καταναλωτικά δάνεια που εκταμίευσαν οι τράπεζες το 2018 ανήλθαν σε 650 εκατ. ευρώ και το 1/3 αυτών αφορούσε δάνεια για αγορά αυτοκινήτου. Στην αγορά αυτοκινήτου, η μείωση των πωλήσεων κατά 46% την περίοδο 2010-2015 αντιστράφηκε σε αύξηση πωλήσεων κατά 31% από το 2015 μέχρι το 2018. Το α’ τρίμηνο 2019, σε σχέση με το α’ τρίμηνο 2018, σημειώθηκε αύξηση των δανείων για αγορά αυτοκινήτου κατά 26%.
Σημειώνεται ότι από τον τομέα της καταναλωτικής πίστης ξεκίνησε πρόσφατα (Τράπεζα Πειραιώς) και ηδημιουργία εξατομικευμένου επιτοκίου για τον δανειολήπτη, μια τάση που θα διευρυνθεί προσεχώς στα στεγαστικά και στα επιχειρηματικά δάνεια.
Γενναίες ρυθμίσεις για να εξυγιανθεί σχεδόν το 50% των υφιστάμενων πελατών
Προκειμένου να αυξήσουν τη δυνητική πελατεία τους, οι τράπεζες θα πρέπει να εξυγιάνουν σχεδόν το 50% των υφιστάμενων πελατών τους που σήμερα βρίσκονται με δάνεια στο “κόκκινο” και, άρα, είναι αποκλεισμένοι από νέα χρηματοδότηση. Η εξυγίανση αυτή θα περάσει, πολύ εντονότερα προσεχώς, μέσα από τις ρυθμίσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Σημειώνεται ότι οι τράπεζες δεν προτίθενται να αποκλείσουν από νέα χρηματοδότηση πελάτες που έχουν αναφορά στον “Τειρεσία”, αλλά έχουν ρυθμίσει το δάνειό τους και το εξυπηρετούν ομαλά. Προφανώς η ένταξη στον “Τειρεσία” για διαταγή πληρωμής είναι απαγορευτική για νέα χρηματοδότηση.
Οι ρυθμίσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων έχουν ακόμα έναν στόχο: οι τράπεζες να ενισχύσουν τις ανακτήσεις οφειλών χωρίς να χρειαστεί να αυξήσουν τις πωλήσεις NPLs, αποποιούμενες έναντι φθηνού τιμήματος τις υπεραξίες που θα μπορούσαν να αποκομίσουν από τα “κακά” δάνεια. Ειδικά στις περιπτώσεις στεγαστικών δανείων, το ευκταίο για τις τράπεζες θα ήταν να μην προχωρήσουν καθόλου σε πωλήσεις. Για τον λόγο αυτό, εστιάζουν στις ρυθμίσεις των στεγαστικών δανείων, οι οποίες θα έρθουν σύντομα σε ρόλο πρωταγωνιστικό στο προσκήνιο, αφού από Σεπτέμβριο θα “τρέχει” σε full mode και το πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας.
Γενικότερα, οι ρυθμίσεις και αναδιαρθρώσεις σε όλες τις κατηγορίες δανείων θα αφορούν τους συνεργάσιμους δανειολήπτες. Οι τράπεζες, σε μηνιαία βάση, παρακολουθούν και ανανεώνουν λίστες με τους οφειλέτες δανειολήπτες, δημιουργώντας, έτσι, έναν πληθυσμό οφειλετών στους οποίους απευθύνονται με πρόταση για ρύθμιση του δανείου τους.
Όπως αναφέρουν στελέχη τραπεζών,η προσέγγιση του πελάτη γίνεται πλέον νωρίτερα από το τρίμηνο καθυστέρησης της δόσης, ειδικά στις περιπτώσεις όπου έχει δοθεί ήδη ρύθμιση στο δάνειο. Στις περιπτώσεις αυτές, ο πελάτης προσεγγίζεται σχεδόν αμέσως μόλις καταστεί εκπρόθεσμος στην πρώτη δόση του δανείου, ώστε η τράπεζα να διαγνώσει αν η μη καταβολή ήταν θέμα κακού προγραμματισμού του οφειλέτη ή υπάρχει ανάγκη που επιβάλλει την παροχή ενός άλλου προϊόντος βαθύτερης ρύθμισης στον πελάτη.
Οι νέες ρυθμίσεις
Οι τράπεζες άρχισαν να εφαρμόζουν μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις για μη εξυπηρετούμενα δάνεια, “κομμένες και ραμμένες” στα μέτρα των δανειοληπτών, από το β’ εξάμηνο του 2017. Οι μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις, έκτοτε, δεν περιορίστηκαν στην επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου, αλλά εστίασαν στη βιωσιμότητα της ρύθμισης, προσφέροντας μείωση του επιτοκίου και διαχωρίζοντας το υπόλοιπο της οφειλής (split-balance) σε εξυπηρετούμενο και “παγωμένο” κομμάτι. Οι τράπεζες διαπίστωσαν ότι, ενώ με τις παλαιότερου τύπου πιο άκαμπτες ρυθμίσεις, στους 100 ρυθμισμένους πελάτες “έσκαγαν” ξανά οι 45, με τις tailor made ρυθμίσεις ξαναγίνονταν “κόκκινοι” οι 35 δανειολήπτες. Η αναλογία αυτή αναμένεται να βελτιωθεί περαιτέρω σημαντικά με τις ρυθμίσεις που περιλαμβάνουν “κούρεμα” οφειλής.
Πλέον, όλες οι ρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών δανείων, έχουν “κούρεμα” οφειλής, το οποίο συμφωνείται με τον οφειλέτη στην αρχή της ρύθμισης και χορηγείται σταδιακά, εφόσον αυτός παραμένει συνεπής στην εξυπηρέτηση του δανείου. Το ύψος του “κουρέματος” είναι ανάλογο με την οικονομική δυνατότητα αποπληρωμής του πελάτη, καθώς και με τη σχέση της αξίας του ακινήτου με το ύψος του δανείου.
Οι νέες ρυθμίσεις στεγαστικών δανείων που διευκολύνονται πλέον από την ισχύ του νέου πλαισίου για την προστασία της πρώτης κατοικίας θα παρέχουν μέσο “κούρεμα” δανείου της τάξεως του 35%. Στόχος είναι να διαμορφώνεται εξαρχής μια οφειλή μικρότερη από τη σημερινή αγοραία αξία του ακινήτου, που αποτελεί την εμπράγματη εξασφάλιση του δανείου, δίνοντας, έτσι, από την πρώτη μέρα, κίνητρο στον οφειλέτη να είναι συνεπής στην αποπληρωμή του ρυθμισμένου δανείου του.