Το τρέχον πολιτικό κλίμα στην Τουρκία δείχνει ότι η χώρα βρίσκεται προ του γκρεμού, μια κατάσταση που έχει πυροδοτηθεί από το ισλαμιστικό και αυταρχικό καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Σχολιαστές όπως ο Φαρίντ Ζακαριά του CNN έχουν περιγράψει τις πρόσφατες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές ως “ελεύθερες αλλά όχι δίκαιες”. Παρά το φαινομενικά αθέμιτο πλεονέκτημα, ο Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο ελέγχει κρατικούς θεσμούς και μέσα ενημέρωσης, έχασαν σημαντικό μέρος των ψήφων του σε σύγκριση με τις εκλογές του 2018. Ως αποτέλεσμα, ο Ερντογάν δεν είχε τις απαραίτητες ψήφους για να αποφύγει τον δεύτερο γύρο των εκλογών στις 28 Μαΐου.
Η εκλογική αρχή της Τουρκίας, το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK), ανακοίνωσε την Πέμπτη τα επίσημα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου που επιβεβαιώνουν τη νίκη του Ερντογάν, με ποσοστό 52,18% σε εθνικό επίπεδο. Οι προεδρικές εκλογές δεν ήταν μόνο μια νίκη του AKP ή του Ερντογάν. Θεωρήθηκε ως δημοψήφισμα μεταξύ των κεμαλιστών κοσμικών και ενός συνασπισμού υπερεθνικιστών και ισλαμιστών. Παρά αυτή τη διχοτόμηση, το στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας (το οποίο μπορεί επίσης να αναφέρεται ως το “κεμαλιστικό” βαθύ κράτος) υποστήριξε την κυβερνώσα Λαϊκή Συμμαχία να συνεχίσει να απολαμβάνει ορισμένα προνόμια που τους παρείχε η αυταρχική διακυβέρνηση του Ερντογάν.
Ο υπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας, Σουλεϊμάν Σοϊλού, ο οποίος φημολογείται ότι είναι μια από τις βασικές προσωπικότητες του βαθέως κράτους, καθιέρωσε ένα παράλληλο σύστημα καταμέτρησης ψήφων στο υπουργείο του για να χειραγωγήσει τα εκλογικά αποτελέσματα. Ο Σοϊλού διέταξε την αστυνομία και τους χωροφύλακες να συλλέγουν και να καταγράφουν τα εκλογικά αποτελέσματα παρά το γεγονός ότι αυτό είναι παράνομο. Ο υπουργός έκανε μια δήλωση πριν από τις εκλογές λέγοντας ότι “στις προεδρικές εκλογές θα έχουμε περίπου 49,5%. Προσπαθήσαμε πολύ, αλλά δεν καταφέραμε να πάμε μισό πόντο παραπάνω. Η Λαϊκή Συμμαχία θα έχει 320-325 βουλευτές”.
Φυσικά, ο Σοϊλού δεν είναι μάντης, αλλά είναι σαφές ότι χειραγωγήθηκε το εκλογικό αποτέλεσμα υπέρ της κυβερνώσας Λαϊκής Συμμαχίας καθώς οι εκτιμήσεις του ήταν εξαιρετικά ακριβείς, ενώ οι περισσότερες εταιρείες δημοσκοπήσεων έπεσαν κατά πολύ εκτός.
Ενώ το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπέβαλε καταγγελίες για ύποπτες παρατυπίες σε χιλιάδες κάλπες μετά τις εκλογές της 14ης Μαΐου, το Εργατικό Κόμμα Τουρκίας (TİP) ισχυρίστηκε ότι υπήρχαν παρατυπίες σε περίπου 20.000 κάλπες και υπολόγισε ότι περίπου 4,2 εκατομμύρια ψήφοι επηρεάστηκαν από αυτές τις παρατυπίες. Αρκετά τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ασυνέπειες μεταξύ των υπογεγραμμένων πρακτικών που αναφέρουν τους επίσημους απολογισμούς και των στοιχείων που αναφέρει το YSK. Αυτές οι ασυνέπειες παρατηρήθηκαν ως επί το πλείστον σε επαρχίες με κουρδική πλειοψηφία. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι ψήφοι των Κούρδων για το αντιπολιτευόμενο Πράσινο Αριστερό Κόμμα κατανεμήθηκαν σε αντίπαλα κόμματα, κυρίως στο ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), σύμμαχο του Ερντογάν, σε ορισμένες πόλεις με κουρδική πλειοψηφία.
Προηγουμένως, ο Ερντογάν και το κεμαλικό κατεστημένο της Τουρκίας ήταν οι πιο σκληροί αντίπαλοι. Ο Ερντογάν υπηρέτησε ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης από το 1994 έως το 1998 υπό το Κόμμα Ευημερίας (Refah Partisi), που ιδρύθηκε από τον Νετζμετίν Ερμπακάν, ο οποίος ήταν επίσης ο ιδρυτής του διάσημου κινήματος Milli Görüş, μιας πολιτικής ισλαμιστικής οργάνωσης που δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Το Κόμμα Ευημερίας του Ερμπακάν κέρδισε τις γενικές εκλογές το 1995. Ωστόσο, η κυβέρνησή του δεν μπόρεσε να αντέξει την πίεση του τουρκικού στρατού και παραιτήθηκε το 1997. Στη συνέχεια, απαγορεύτηκε στο κόμμα να ασχοληθεί πλήρως με την πολιτική.
Το ΑΚΡ του Ερντογάν ιδρύθηκε κυρίως από μέλη του Milli Görüş το 2000, αλλά ο Ερντογάν είπε ότι είχε αφαιρέσει το περίβλημα του Milli Görüş”, υποσχόμενος να επιδιώξει τη δημοκρατική μεταρρύθμιση. Εφάρμοσε μεταρρυθμίσεις στα πρώτα του χρόνια ως πρωθυπουργός. Πίεσε για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αντιστάθηκε στην ανάμειξη του τουρκικού στρατού στην πολιτική. Το AKP υποστήριξε την αστυνομία και το δικαστικό σώμα κατά τις δίκες της Ergenekon, οι οποίες διεξήχθησαν από το 2008 έως το 2016. Η Ergenekon είναι μια ύποπτη κοσμική παράνομη οργάνωση που φέρεται να λειτουργούσε ως βαθύ κράτος στην Τουρκία. Τα διακεκριμένης σημασίας μέλη της ομάδας φέρεται να περιλαμβάνουν στρατιωτικούς, γραφειοκράτες και προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης. Κατηγορήθηκαν για συνωμοσία κατά της τουρκικής κυβέρνησης.
Ο Ερντογάν άλλαξε τη στάση του εναντίον της Ergenekon μετά τις διαδηλώσεις στο πάρκο Gezi στην Κωνσταντινούπολη τον Μάιο του 2013, οι οποίες εξελίχθηκαν σε πανεθνικές διαμαρτυρίες κατά της ολοένα και πιο αυταρχικής διακυβέρνησής του. Μετά τις διαδηλώσεις, οι επιχειρήσεις διαφθοράς τον Δεκέμβριο του 2013 στόχευσαν τους ανώτερους υπουργούς και τον στενό κύκλο του, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Μπιλάλ Ερντογάν, ο οποίος είχε μάλιστα “καρφώσει” τον πατέρα του.
Αντιμέτωπος με αυτές τις απειλές για την εξουσία του, ο Ερντογάν δημιούργησε ένα είδος συνασπισμού κατανομής της εξουσίας με το στρατιωτικό κατεστημένο. Με τη βοήθειά τους, ανέλαβε τον έλεγχο του δικαστικού σώματος και σε αντάλλαγμα, η τουρκική δικαιοσύνη αθώωσε τους κατηγορούμενους της Ergenekon.
Ο Ερντογάν επικράτησε των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί, καθώς και κατόρθωσε να συγκαλύψει τις υποθέσεις διαφθοράς στις 17-25 Δεκεμβρίου. Οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν από τα τουρκικά δικαστήρια υπό την πίεση του AKP του Ερντογάν. Ήταν το κεμαλικό βαθύ κράτος που ανέτρεψε τον μέντορα του Ερντογάν, Ερμπακάν, και τον ίδιο τον Ερντογάν που δέχτηκε ισόβια απαγόρευση από την πολιτική και φυλακίστηκε επειδή διάβασε ένα θρησκευτικό ποίημα το 1998. Το AKP διέφυγε από το να κηρυχθεί παράνομο για παραβίαση του κοσμικού συστήματος της χώρας το 2008.
Παρ’ όλη αυτή την ιστορία, ο Ερντογάν, ο οποίος πάντα είχε την υποστήριξη του αγορτικού, φτωχού, αμόρφωτου εσωτερικού της Μικράς Ασίας, έκλεισε συμφωνία με στελέχη του βαθέως κρατικού κεμαλισμού, που είχαν ιδιαίτερη επιρροή στον στρατό, τα μέσα ενημέρωσης και άλλους βασικούς θεσμούς, συμφώνησε να συγκαλύψει τα εγκλήματά τους και να μοιραστεί την εξουσία στην Τουρκία.
Ωστόσο, καθώς η υγεία του Ερντογάν επιδεινώνεται, είναι εύλογο ότι το βαθύ κράτος της Τουρκίας μπορεί να αποφασίσει να τον κρατήσει στο παλάτι των 1.150 δωματίων του και να διοικήσει τη χώρα με όσους είναι πιστοί σε αυτούς από τις τάξεις του AKP, όπως ο Σουλεϊμάν Σοϊλού και τον νέο αυτοανακηρυχθέντα πρίγκιπα του εθνικισμού της Τουρκίας, τον τυχοδιώκτη Σινάν Ογάν, ο οποίος υποστήριξε τον Ερντογάν στην προεδρική κούρσα.
Πέτρος Κράνιας