Του Τάσου Δασόπουλου
Σε ταραγμένα νερά θα κινηθεί η Ελλάδα το 2025 σε επίπεδο Ευρωζώνης, η οποία θα βιώσει μια περίοδο σημαντικής αδυναμίας στη λήψη αποφάσεων, αφού στο πολιτικό πρόβλημα της Γαλλίας ήρθε να προστεθεί και η κυβερνητική κρίση της Γερμανίας, την ώρα που από τον Ιανουάριο αναλαμβάνει στις ΗΠΑ μια “εχθρική” προς την Ευρώπη κυβέρνηση, η κυβέρνηση Τραμπ.
Η τέλεια καταιγίδα για την Ευρωζώνη συμπληρώθηκε στα μέσα της εβδομάδας με το ξέσπασμα της πολιτικής κρίσης στη Γερμανία, η οποία εκτός του ότι διανύει ένα δεύτερο έτος αρνητικής ανάπτυξης, μπαίνει και σε πολιτική κρίση με την κυβέρνηση συνεργασίας να διαλύεται, μετά την “απόλυση” του φιλελεύθερου υπουργού Οικονομικών, Κρίστιαν Λίντνερ, από τον καγκελάριο Σολτς.
Πρακτικά αυτό σημαίνει την επ’ αόριστον αναστολή του κυρίαρχου “γαλλογερμανικού άξονα”, που αποφάσισε το 2020, σε χρόνο-ρεκόρ, τη σύσταση του Ταμείου Ανάκαμψης των 648 δισ. ευρώ, σπάζοντας παράλληλα και ένα ευρωπαϊκό ταμπού, θεσμοθετώντας τη χρηματοδότησή του με κοινό χρέος.
Σήμερα, σε μια εξίσου κρίσιμη καμπή, η Ευρώπη αναζητά κατεύθυνση χωρίς την άτυπη “ηγεσία” της, ενώ η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται ακόμη σε φάση μετάβασης. Αυτό αναμένεται ότι θα πλήξει όχι μόνο τη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά και την Ελλάδα, η οποία έχει εμπλακεί σε μια σειρά κρίσιμες συζητήσεις για κομβικές επιλογές, που αφορούν το άμεσο αλλά και το μακροπρόθεσμο μέλλον της Ευρώπης.
Παράλληλα με την “άμυνα” στις κινήσεις Τραμπ κατά των ευρωπαϊκών προϊόντων (οι οποίες κατά σύμπτωση θα πλήξουν κυρίως τη Γερμανία και τη Γαλλία) που θα πρέπει να αποφασιστεί κεντρικά και να αναζητηθούν όλα τα εναλλακτικά σενάρια, εκκρεμεί και η εξίσου σημαντική συζήτηση για την επόμενη ημέρα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Εκτός από τις συνέπειες που θα έχει μια επιθετική πολιτική δασμών απέναντι στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, που μπορεί να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν το 10%, θα πρέπει να συζητηθεί και ο οδικός χάρτης, για να ανακτήσει η Ε.Ε. την ανταγωνιστικότητά της απέναντι σε ΗΠΑ και Κίνα. Η Ελλάδα έχει ταχθεί σαφώς υπέρ της συνέχειας του Ταμείου Ανάκαμψης με όποια μορφή γίνει αυτό, με παράλληλη συνέχιση και της χρηματοδότησης μέσω κοινού δανεισμού. Η έκθεση Ντράγκι, η οποία συντάχθηκε ακριβώς για να δώσει μια κατεύθυνση για το πώς πρέπει να κινηθεί η Ευρώπη, παραμένει ακόμη επίκαιρη, αλλά αναξιοποίητη.
Στην έκθεσή του ο τέως κεντρικός τραπεζίτης του ευρώ, αφού περιγράφει μια δύσκολη κατάσταση για όλους τους τομείς αιχμής (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, μεταφορές, πρώτες ύλες), ζητά συγκεκριμένα βήματα σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις. Συγκεκριμένα ζητά 800 δισ. ευρώ τον χρόνο, για να προχωρήσει ταχύτερα η πράσινη μετάβαση και 200 δισ. ευρώ περισσότερες επενδύσεις, για να κλείσει το ψηφιακό χάσμα με ΗΠΑ και Κίνα.
Ωστόσο, τα μεγαλεπήβολα αυτά σχέδια θα χρειαστούν κεντρικές αποφάσεις, που θα πρέπει να έχουν τη σύμφωνη γνώμη και ίσως και μια γενική κατεύθυνση, την οποία κανονικά θα έπρεπε να δώσει μια συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, που προς το παρόν δεν είναι δυνατόν καν να συζητηθεί.
Επίτροπος Άμυνας χωρίς αντικείμενο
Ένα δεύτερο μεγάλο θέμα, υψηλού ενδιαφέροντος για την Ελλάδα, το οποίο είχε ανοίξει πριν από τις ευρωεκλογές και μένει χωρίς συνέχεια, είναι η συζήτηση για μια κοινή προσπάθεια στην άμυνα και την ασφάλεια.
Η συζήτηση και σε αυτό το θέμα είχε πολλά κεφάλαια που δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, ενώ βρήκε εμπόδια στη χρηματοδότηση. Τούτο διότι, άλλη μια φορά, η Γερμανία δεν ήθελε να ακούσει για χρηματοδότηση του όλου εγχειρήματος μέσω ευρωομολόγων. Την ίδια ώρα, η νέα Ευρωπαϊκή Eπιτροπή ετοιμάζεται να αποκτήσει έναν ειδικό επίτροπο για την άμυνα, ο οποίος, τουλάχιστον για το πρώτο διάστημα, μάλλον δεν θα έχει αντικείμενο. Τούτο διότι οι απαραίτητες συναντήσεις για κοινή δράση θα αναβληθούν μέχρι να υπάρξει νέα κυβέρνηση στη Γερμανία. Κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να αναμένεται πριν από τα μέσα του 2025.
Στο μεταξύ η Ευρώπη θα πρέπει να περιμένει την ετυμηγορία της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ, σχετικά με τη νέα δομή της λειτουργίας του ΝΑΤΟ. Τούτο, σε συνέχεια της προ μηνών δήλωσης του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ότι αν οι ευρωπαϊκές χώρες που συμμετέχουν στη συμμαχία δεν εκπληρώσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ τους, θα μείνουν ακάλυπτες από την “ασπίδα” του ΝΑΤΟ.
Η Ελλάδα εκπληρώνει και με το παραπάνω το όριο των αμυντικών δαπανών. Ωστόσο ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την προσπάθεια κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, ώστε να μπορέσει να θωρακίσει και την εθνική άμυνα με τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής αντιαεροπορικής ασπίδας. Επιπλέον, η Ελλάδα ενδιαφέρεται να ενισχύσει μέσα από την κοινή προσπάθεια την εγχώρια αμυντική βιομηχανία, που δεν περνάει σήμερα τις καλύτερες μέρες της.
Ερωτήματα για την επόμενη μέρα
Ακόμη και αν ξεπεραστεί η πολιτική κρίση με μια νέα, πιο σταθερή κυβέρνηση από τη σημερινή, η Γερμανία –όπως το συνηθίζει άλλωστε– θα προσπαθήσει να ανακτήσει τη θέση της ηγέτιδας δύναμης στην Ε.Ε. Αυτό, ενώ το πολιτικό πρόβλημα του έτερου ευρωπαϊκού πόλου, της Γαλλίας, δεν αναμένεται να λυθεί σύντομα, είναι κάτι που δεν έχει λειτουργήσει καλά κατά το παρελθόν.
Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία, παράλληλα με τα υπαρξιακά της θέματα, η Ε.Ε. θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει τη στάση της για τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, με βάση βέβαια και τη θέση που θα πάρουν οι ΗΠΑ στα θέματα αυτά.
Επίσης, κρίσιμη για την Ελλάδα θα είναι και η γραμμή που θα χαράξει η Γερμανία στο θέμα του προσφυγικού και στη σχέση που θα πρέπει να έχει η Ε.Ε. με την Τουρκία, η οποία θεωρείται ότι έχει το “κλειδί” για ένα μεγάλο μέρος των προσφυγικών ροών προς την Ευρώπη.