Πώς θα αντιμετωπίσει η «πολιτική» Ευρωπαϊκή Κομισιόν του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ένα πρόβλημα όπως η Ιταλία;
Οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις – οι οποίες είτε υποστήριξαν κάποτε την έξοδο από την ευρωζώνη ή/και την αθέτηση των δημοσιονομικών της κανόνων – συγκέντρωσαν σχεδόν το 60 τοις εκατό των ψήφων στις ιταλικές εκλογές του Σαββατοκύριακου.
Οι αναταράξεις δεν έχουν γίνει ακόμη αισθητές στις Βρυξέλλες. Μια παρατεταμένη περίοδος πολιτικής παράλυσης και ακόμη και νέων εκλογών θα μπορούσε να ακολουθήσει. Το Κίνημα Πέντε Αστέρων (το μεγαλύτερο κόμμα) και μια δεξιόστροφη συμμαχία με επικεφαλής τη Λίγκα του Βορρά διακηρύσσουν και οι δύο τη νίκη, αλλά δεν έχουν αρκετές έδρες για να κυβερνήσουν μόνοι τους. Οι προσπάθειες σύζευξης των εταίρων του συνασπισμού ξεκινούν την Τρίτη.
Ό, τι χρώμα κι αν έχει η κυβέρνηση που θα δημιουργηθεί, οι Βρυξέλλες ετοιμάζονται για μάχη για τα χρήματα.
Η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης προσπάθησε να συμμορφωθεί με τους κανόνες δαπανών της ΕΕ κατά την τελευταία δεκαετία. Το 2014, το Παρίσι, το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες στοιχημάτισαν το σπίτι τους στον Ματέο Ρέντσι για να λύσει τελικά το οικονομικό χάος της Ιταλίας. Η στρατηγική ήταν μια διαχειριζόμενη μη συμμόρφωση: οι Βρυξέλλες απέφευγαν να πετάξουν το βιβλίο κανόνων στη Ρώμη για να μην οργίσουν τους ευρωλαϊκιστές, και η Ιταλία συνέχιζε να υπόσχεται δημόσια να ευθυγραμμιστεί.
Τα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας (ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ είναι ο δεύτερος υψηλότερος στην ευρωζώνη μετά την Ελλάδα) την καθιστούν τόσο υπερβολικά μεγάλη για να αποτύχει όσο και υπερβολικά μεγάλη για να διασωθεί. Ο κ. Ρέντσι και η κεντροαριστερά του θεωρούνταν από την Ευρωπαϊκή Κομισιόν και από πολλές εθνικές πρωτεύουσες ως φιλοευρωπαϊκός εκσυγχρονιστής με τον οποίο θα μπορούσαν να συνεργαστούν.
Το πείραμα απέτυχε. Οι ιταλοί ευρωσκεπτικιστές υπόσχονται τώρα να ανακτήσουν τον έλεγχο των μοχλών δαπανών, να αντιστρέψουν τις μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών ορόσημων και να μειώσουν τους φόρους. Ο Ματέο Σαλβίνι, ηγέτης της Λίγκας, επιτέθηκε τη Δευτέρα στο ευρώ ως «λάθος» και ένα νόμισμα «καταδικασμένο να αποτύχει».
Πώς πρέπει να αντιδράσουν οι Βρυξέλλες εάν ανατραπούν τα όρια των δαπανών; Η ανταπόκριση θα παρακολουθείται στενά στις πρωτεύουσες της ευρωζώνης, όπως το Βερολίνο και η Χάγη. Διαμαρτύρονται ότι η Κομισιόν του κ. Γιούνκερ – με το «πολιτικό» πρότυπο της – παραιτήθηκε από την επιτήρηση των ορίων του χρέους και του ελλείμματος της ΕΕ και έχουν κουραστεί με το περιθώριο ελιγμών που έδειξε στη Ρώμη και αλλού. Δεν είναι οι μόνοι: η στρατηγική του αιώνιου περιθωρίου για τον κ. Ρέντσι έχει επίσης προκαλέσει εσωτερικές εντάσεις στο εσωτερικό της επιτροπής.
Οι πρωτεύουσες των πιστωτών θα ήθελαν να δουν την πλήρη δύναμη του οπλοστασίου της ΕΕ – που περιλαμβάνει οικονομικές κυρώσεις – να χτυπά μια ασυμβίβαστη Ρώμη εάν η χώρα εγκαταλείψει τη δημοσιονομική πειθαρχία. Γίνεται επίσης λόγος για τη σύνδεση των χρημάτων στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ απευθείας με τη συμμόρφωση με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Άλλοι πηγαίνουν ακόμη πιο μακριά. Ο Μαρκ Ρούτε, ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας, ζήτησε την περασμένη εβδομάδα να απαλλαγεί η Κομισιόν του Γιούνκερ από τον ρόλο της ως ρυθμιστή του προϋπολογισμού και οι εξουσίες να παραχωρηθούν σε ένα νέο τεχνοκρατικό «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο».
Το αν ο κ. Σαλβίνι ή ο ομόλογός του στο Κίνημα Πέντε Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο, μπορεί πραγματικά να συντρίψει τις συνθήκες της ΕΕ, να αντιμετωπίσει τους εκδικητές των ομολόγων και να φτάσει την «πολιτική» εντολή της Κομισιόν στα όριά της μένει προς συζήτηση.
Για τους φιλοευρωπαίους της Ιταλίας, η ένταξη στο ενιαίο νόμισμα προοριζόταν να είναι μια οδός προς τον οικονομικό εκσυγχρονισμό. Το πείραμα αυτό φαίνεται να έχει αποτύχει. Όπως ένας διπλωμάτης της ευρωζώνης συνοψίζει τον πονοκέφαλο της ΕΕ: «Όλοι καταλαβαίνουν ότι η Ιταλία είναι ο ασθενής της Ευρώπης, αλλά κανείς δεν έχει κανένα φάρμακο να προσφέρει».