Ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας έχει μια περίεργη δυσκολία: για να μην περιφέρεται ως άδειο κουφάρι, ο άνθρωπος που έχει αναλάβει τη θέση πρέπει να συνειδητοποιήσει πως η θητεία του θα κριθεί αναπόφευκτα στο παιχνίδι των συμβολισμών. Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα φάνηκε όχι μόνο διατεθειμένη να παίξει το συγκεκριμένο παιχνίδι αλλά και να το διαμορφώσει.
Εγινε η πρώτη Πρόεδρος της Δημοκρατίας που άρχισε να αξιοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακόμα και για να αναρτήσει μια φωτογραφία με τα βιβλία που διάβασε. Μέσω των σόσιαλ μίντια – και όχι μόνο – επέλεξε να πάρει θέση σε μια σειρά από ζητήματα: από τη συνάντησή της με τη Σοφία Μπεκατώρου ως την επίσκεψή της στο σπίτι των γονιών της Ελένης Τοπαλούδη ανέδειξε τα δικαιώματα των γυναικών και την ανάγκη καταπολέμησης της έμφυλης βίας, υπερασπίστηκε την ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και τα δικαιώματα των μεταναστών, μοίρασε φαγητό σε όσους το είχαν ανάγκη, έφερε ένα αδέσποτο γατάκι ως κατοικίδιο στο Προεδρικό Μέγαρο. Μια μη πολιτικός σε πολιτική θέση έμαθε πολύ νωρίς να κινείται αντισυμβατικά, εντός ωστόσο των ορίων του ρόλου της που δεν δίνουν πολλές δυνατότητες ευελιξίας. Αυτόν τον τρόπο διάλεξε για να αφήσει το στίγμα της – και μέχρι τώρα δείχνει να το καταφέρνει.
Σημεία της ιστορίας
Αντέχει η ελληνική κοινωνία έναν Πρόεδρο που έχει άποψη; Οι προηγούμενοι της Σακελλαροπούλου, άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας και σίγουρα διαφορετικής νοοτροπίας, είχαν φτιάξει ένα προστατευτικό αλλά απρόσιτο θεσμικό κοστούμι, από το οποίο σπάνια έβγαιναν. Οι φορές που το έκαναν, που έλεγαν τη γνώμη τους ή έδειχναν την προτίμησή τους, ήταν κι αυτές που έχουν απομείνει από τις θητείες τους – αυτές που τις καθόρισαν, θετικά ή αρνητικά. Ο χειρισμός του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο Μακεδονικό, στην κρίσιμη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών το 1992, η άρνηση του Χρήστου Σαρτζετάκη να απονείμει χάρη στον Χρήστο Ρούσσο, η επιλογή του Κωστή Στεφανόπουλου να αρνηθεί στον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τις ταυτότητες, το σπάσιμο της φωνής του Κάρολου Παπούλια μετά τους τραμπουκισμούς στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου το 2011, η συνάντηση του Προκόπη Παυλόπουλου και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2017: όλα τους αποτελούν σημεία της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας, σημάδια των καιρών τους και των προσωπικοτήτων πίσω από ένα όνομα.
Οι haters
Ενδεχομένως λόγω φύλου (αλλά και γιατί ο Παυλόπουλος αντικαταστάθηκε πριν ολοκληρώσει δύο θητείες) η Σακελλαροπούλου, από την πρώτη στιγμή που ορκίστηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, απέκτησε ένα σταθερό δίκτυο επικριτών, το οποίο οι κακές γλώσσες συνδέουν με τον προκάτοχό της. Πρόκειται για μια κατά κύριο λόγο συντηρητική ομάδα σε επαφές και παρουσία σε παραδοσιακά και νέα Μέσα που επικρίνουν κάθε κίνησή της. Η χωροταξία του γραφείου της, μερικές φωτογραφίες της γάτας Καλυψώς, ακόμα και τα παπούτσια που φοράει έγιναν αφορμή για πρωτοσέλιδα και επιθέσεις, ενώ η σχέση της με την Εκκλησία μπήκε στο στόχαστρο. Ηταν λες και κάποιος περίμενε τη Σακελλαροπούλου στη γωνία, το κρακ στη δημόσια εικόνα που φιλοτέχνησε που θα την έκανε να σπάσει. Την περίοδο της απεργίας πείνας του Δημήτρη Κουφοντίνα, η γκρίνια για την Πρόεδρο επεκτάθηκε και στο απέναντι στρατόπεδο: οι υποστηρικτές του αιτήματος του ισοβίτη τρομοκράτη της 17Ν τής ζητούσαν μετ’ επιτάσεως να παρέμβει με μια δημόσια δήλωση στήριξης για τη μεταγωγή του στις φυλακές Κορυδαλλού. Εκείνη δεν το έκανε – και όσο οι μέρες περνούσαν και συνέχιζε στην ίδια τακτική, τόσο ο εκνευρισμός μεγάλωνε, με αποτέλεσμα οι αναρτήσεις της στο Facebook να γεμίσουν αρνητικά σχόλια. Πλέον «νεύρα» για τη Σακελλαροπούλου υπάρχουν και από τις δύο πλευρές του πολιτικού χάρτη. Μια ανάγνωση, πάντως, θέλει στους haters της Κατερίνας Σακελλαροπούλου να αποτυπώνονται οι τεκτονικές αλλαγές που έγιναν στο πολιτικό σύστημα την τελευταία δεκαετία. Συντηρητικοί μιας συγκεκριμένης πτέρυγας της δεξιάς πολυκατοικίας συγκατοικούν με αριστερούς συγκεκριμένης προέλευσης, φτιάχνοντας ένα μείγμα κριτικής που υπερβαίνει τις ιδεολογικές διαφοροποιήσεις.
Η περίπτωση της κριτικής επί των εθνικών θεμάτων δεν είναι απολύτως ίδια, καθώς οι ειδικοί χειρισμοί που απαιτούνται φέρνουν διαφορετικές ισορροπίες. Οι θιασώτες των «αυστηρών μηνυμάτων» προς την τουρκική πλευρά επέκριναν σχεδόν προβλέψιμα τη Σακελλαροπούλου για την ποιότητα (αλλά, κυρίως, τη σφοδρότητα) των παρεμβάσεών της απέναντι στην Αγκυρα. Ακόμα όμως και μετριοπαθείς προοδευτικοί, που συμφωνούν μαζί της στα όσα έχει πει για την ισότιμη αντιμετώπιση των μεταναστών, της άσκησαν ηχηρή κριτική για τη φωτογραφία μπροστά από το τείχος στον Εβρο και για το μήνυμα που αυτή περνάει. Από κοντά και οι φωνές που την εξομοίωσαν με τον Ντόναλντ Τραμπ – οι οποίες, πάντως, εύλογα κόπασαν σχετικά σύντομα.
H φωτογραφία στον φράχτη
Η μια πλευρά είναι επικοινωνιακή: ένα Προεδρικό Μέγαρο που αποδεδειγμένα γνωρίζει να χειρίζεται συμβολισμούς δεν ήξερε τι θα συνέβαινε όταν θα απομονωνόταν αυτή η φωτογραφία από τις υπόλοιπες που τραβήχτηκαν σε αυτή την πρόσφατη επίσκεψη στη Βόρεια Ελλάδα; Η άλλη, όμως, είναι πολιτική: γιατί η Σακελλαροπούλου έπρεπε να κρύψει την επίσκεψη κάτω από το χαλί, επίσκεψη που καθιερωμένα κάνουν οι πολιτικοί και πολιτειακοί παράγοντες σε παρόμοιες περιπτώσεις, σαν να μην υπήρξε ποτέ; Οι παρεμβάσεις της Σακελλαροπούλου διαχρονικά, ακόμα και πριν αναλάβει τη θέση που έχει σήμερα, δεν επιτρέπουν να κατηγορηθεί για ξενοφοβία: ως δικαστικός ανήκε σε εκείνους τους λίγους που διαφώνησαν με την κατάργηση του νόμου του 2010 για την ιθαγένεια, ενώ υπό την προεδρία της, το 2018, το ΣτΕ αποφάσισε πως τα προσφυγόπουλα μπορούν και πρέπει να εντάσσονται στις τάξεις των ελληνικών σχολείων. Οι ίδιοι που την κατηγορούν για έλλειψη πατριωτισμού κάτι θα βρουν να της προσάψουν και γι’ αυτές τις επιλογές. Αντίθετα, όσοι συμφωνούσαν με αυτές τις κινήσεις τότε διαφωνούν με τη φωτογραφία σήμερα και της αποδίδουν αγωνία να γίνει αρεστή στην άλλη πλευρά. Ο μόνος τρόπος, πάντως, η Σακελλαροπούλου να γίνει αρεστή σε όλους είναι να παραμένει τις περισσότερες ημέρες της θητείας της σιωπηλή, όπως εκείνοι που προηγήθηκαν. Δεν φαίνεται όμως διατεθειμένη για κάτι τέτοιο, καθώς επιλογή της Ηρώδου Αττικού συνεχίζει να είναι η ανάδειξη μιας συγκεκριμένης βεντάλιας θεμάτων, που αναπόφευκτα θα αποτελέσουν θέμα για συζήτηση.
Τελικά, αντέχουμε έναν Πρόεδρο με άποψη; Ο τρόπος που ασκείται η κριτική στη Σακελλαροπούλου κρύβει από πίσω την απάντηση: η άποψη του εκάστοτε Προέδρου είναι σεβαστή μόνο όταν είναι σύμφωνη με τη δική μας. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, απλά δεν δικαιούται να έχει άποψη.