Με τόσο υψηλό ποσοστό συμμετοχής στο πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Κυριακής, ένα πράγμα που δείχνει να λειτουργεί στη Γαλλία είναι η δημοκρατία.
Αλλά μια πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε ότι το 70% των Γάλλων ψηφοφόρων πιστεύουν ότι η δημοκρατία δεν λειτουργεί καλά στη χώρα τους. Μόνο το 11% εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα και μόνο το 24% εμπιστεύονται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ο στρατός και η αστυνομία είναι η εξαίρεση, με σχεδόν 80% υποστήριξη). Στο πλαίσιο αυτό, το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο επόμενος πρόεδρος της Γαλλίας –και αυτός θα είναι σχεδόν σίγουρα ο Emmanuel Macron- είναι εάν ο ίδιος θα μπορέσει να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη σε μια χώρα που βράζει από τις διαιρέσεις και έχει μακρά παράδοση να τις μεταφέρει στους δρόμους.
Τα σημάδια συσσωρευμένης κοινωνικής δυσαρέσκειας είναι παντού. Περίπου το 63% των νεαρών Γάλλων υποστηρίζουν ότι είναι έτοιμοι για μια “εξέγερση μεγάλης κλίμακας”. Ο επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης της Γαλλίας για την εσωτερική ασφάλεια προειδοποίησε στο πλαίσιο κατάθεσής του σε μια κοινοβουλευτική επιτροπή το περασμένο έτος πως η χώρα βρίσκεται “στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου.” Ο αριθμός των ημερών που χάθηκαν σε απεργίες είναι ο μεγαλύτερος μεταξύ των συγκρίσιμων χωρών? Περίπου 40.000 αυτοκίνητα τυλίγονται στις φλόγες κάθε χρόνο στα προάστια της Γαλλίας –που συχνά μετατρέπονται σε γκέτο. Το τμήμα των ψηφοφόρων που απέρριψαν τις προσφορές των mainstream πολιτικών -πάνω από 40%- ήταν υψηλότερο από κάθε άλλη φορά στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Γαλλίας, αποκαλύπτοντας ένα πολύ βαθύτερο επίπεδο δυσαρέσκειας από ό, τι είχε αναγνωριστεί προηγουμένως.
Έλλειμμα εμπιστοσύνης
Η εμπιστοσύνη του λαού σε ποσοστά
Οι Γάλλοι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο έθνος στο να μεταφέρουν τα παράπονά τους στους δρόμους. Είναι μια χώρα που ταιριάζει καλύτερα στην επανάσταση παρά στις μεταρρυθμίσεις, όπως είχε παρατηρήσει ο Alexis de Tocqueville. Ενώ, όμως, η πηγή της δυσαρέσκειας έχει αυξηθεί, το περιθώριο ελιγμών της κυβέρνησης συρρικνώνεται.
Ενώ η Γερμανία και η Ισπανία θέσπισαν ορισμένες μεταρρυθμίσεις για τους εργασιακούς νόμους και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, η Γαλλία έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό το υπάρχον σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται κυρίως από την εργασιακή εβδομάδα των 35 ωρών. Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντική συρρίκνωση της γαλλικής βιομηχανικής παραγωγής, ενώ η γερμανική έχει επεκταθεί (μείωση 15% στη Γαλλία από το 2000 σε σχέση με αύξηση άνω του 20% στη Γερμανία) και σε ένα ποσοστό ανεργίας που, στο επίπεδο του 10%, είναι πολύ υψηλότερο από της Γερμανίας που διαμορφώνεται στο 3,8%.
Εν τω μεταξύ, η συνεχής ροή των φτωχών, αγράμματων μεταναστών από την Αφρική, που έλκονται από το υψηλό επίπεδο παροχών και τις δωρεάν δημόσιες υπηρεσίες, έχουν δημιουργήσει μια εύφλεκτη κατώτερη τάξη στα προάστια της Γαλλίας. Ενώ διαθέτουν γαλλική υπηκοότητα, δεν έχουν ενσωματωθεί τόσο καλά όσο τα προηγούμενα κύματα μεταναστών. Εάν οι ξένοι είναι 2,5 φορές πιο πιθανό να είναι άνεργοι, η δεύτερη γενιά των μεταναστών που προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ είναι 3 φορές πιο πιθανό. Πάνω από το 40% των νέων μεταναστών δεν έχουν δουλειά. Πολλοί ζουν σε ανήσυχα γκέτο, όπου ευδοκιμούν το έγκλημα και τα ναρκωτικά.
Διαδοχικές γαλλικές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να εξαγοράσουν την κοινωνική ειρήνη μέσα από την αύξηση των κοινωνικών δαπανών. Το επίπεδο των κρατικών δαπανών έχει φτάσει πλέον στο 57% του ΑΕΠ. Οι κοινωνικές δαπάνες είναι οι υψηλότερες μεταξύ των μεγάλων ανεπτυγμένων χωρών αγγίζοντας το 31% του ΑΕΠ. Το ξεφάντωμα των δαπανών έχει χρηματοδοτηθεί από το χρέος, που τώρα διαμορφώνεται περίπου στο 100% του ΑΕΠ και σε μεγάλο βαθμό από τη φορολόγηση της εργασίας. Η γαλλική οικογένεια με έναν εργαζόμενο επιβαρύνεται αυτή τη στιγμή με την πιο βαριά φορολογία μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.
Τα θέματα φορολογικής επιβάρυνσης και ανταγωνιστικότητας έχουν οδηγήσει σε αυτό που πιθανότατα είναι η μεγαλύτερη μετανάστευση νεαρών Γάλλων επιχειρηματιών και επιτυχημένων πολιτών από την έξοδο των Huguenot επί Λουδοβίκου XIV. Οι Γάλλοι δεν είναι γενικά διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν το σπίτι, αλλά σύμφωνα με το γαλλικό επιχειρηματικό περιοδικό Capital,το ένα πέμπτο των πλουσιότερων ιδιωτών της χώρας έχουν μετακομίσει στο Βέλγιο, ενώ και το Λονδίνο φιλοξενεί αρκετούς Γάλλους απόδημους για να σχηματίσουν μια μικρή γαλλική πόλη στο μέγεθος του Στρασβούργου ή ίσως και της Νίκαιας.
Με το κράτος να μην είναι πλέον σε θέση να αγοράσει χρόνο ή να πληρώσει όσους είναι δυσαρεστημένοι με τις πιο γενναιόδωρες υπηρεσίες, το γαλλικό κοινωνικό συμβόλαιο –η σιωπηρή συμφωνία ότι ένα γενναιόδωρο κράτος θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τα υψηλά επίπεδα φορολογίας- έχει καταρρεύσει. Οι μετανάστες δεν αισθάνονται ότι τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης, οι εργαζόμενοι δεν αισθάνονται ότι λαμβάνουν δίκαιη φορολόγηση, η κατώτερη τάξη έχει άδικα εγκαταλειφθεί και οι συνταξιούχοι είναι φοβισμένοι. Το αποτέλεσμα του φόβου και της ανασφάλειας ήταν μια μαζική απόρριψη του “καθεστώτος” στην ψηφοφορία της Κυριακής, σε σημείο που όλοι οι προπορευόμενοι υποψήφιοι για την προεδρία τοποθετήθηκαν ως “αντισυστημικοί” σε μια προεκλογική εκστρατεία που χαρακτηρίστηκε από τις καταγγελίες για διαφθορά.
Στις 7 Μαΐου, ο Emmanuel Macron είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εκλεγεί πρόεδρος. Τον Ιούνιο, θα διεξαχθούν οι βουλευτικές εκλογές, όπου στο δεύτερο γύρο θα προκριθούν όσοι υποψήφιοι συγκεντρώσουν πάνω από το 12% των εγγεγραμμένων ψήφων. Πράγμα που σημαίνει ότι στο νέο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο, είναι απίθανο να επιτευχθεί προεδρική πλειοψηφία. Ωστόσο, μια συμμαχία ή μια κυβέρνηση μειοψηφίας δεν θα είναι σε θέση να προσφέρει μια ξεκάθαρη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να υποστηρίξει τις απολύτως απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, διολισθαίνοντας εύκολα σε έναν συμβιβασμό που φέρνει στο νου την ασταθή Τέταρτη Δημοκρατία.
Η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τότε, όπως και στο πρόσφατο παρελθόν, το ειδικό προνόμιο να παρακάμπτει το κοινοβούλιο κατά τη θέσπιση νόμων. Αλλά αυτό είναι μια επικίνδυνη άσκηση σε μια όλο και πιο ανήσυχη κοινωνία. H Γαλλία γενικά αντιμετωπίζει ήρεμα το είδος της κοινωνικής αναταραχής -καμμένα αυτοκίνητα, διαδηλώσεις διάρκειας πολλών εβδομάδων και απεργίες- που θα προκαλούσε αναστάτωση σε άλλες χώρες. Ο νέος Πρόεδρος παραδοσιακά απολαμβάνει έναν “μήνα του μέλιτος”. Θα πρέπει να τον αξιοποιήσει προτού βγουν ξανά τα μαχαίρια.