Η Ελλάδα έχει για μια ακόμη φορά παγιδευτεί ανάμεσα στα συμφέροντα των δανειστών της και των πολιτών της. Ως μέρος του πακέτου διάσωσης του 2015, η Ελλάδα πρέπει να πιάσει αυστηρούς δημοσιονομικούς στόχους για να ξεκλειδώσει περισσότερη οικονομική βοήθεια και να κρατήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σημαντικό πιστωτή της, στο πρόγραμμα.
Το ΔΝΤ λέει πως η χώρα δε θα πιάσει αυτούς τους στόχους, ξεκινώντας ένα νέο παγκόσμιο θέαμα για την τύχη της Ελλάδας, το μέλλον της ευρωζώνης και τη βιωσιμότητα του κοινού νομίσματος.
1. Τι αφορά ο σαματάς αυτή τη φορά;
Τα ίδια όπως και πριν. Η ελληνική κυβέρνηση, μη μπορώντας να δανειστεί από τις αγορές ομολόγων με προσιτά ποσοστά, έχει βασιστεί επί χρόναι σε δάνεια από το ταμείο διασώσεων της Ευρώπης και το ΔΝΤ για να πληρώσει τους λογαριασμούς της. Αυτά τα δάνεια έρχονται με αυστηρούς όρους, και η κυβέρνηση και οι πιστωτές της διαφωνούν για το κατά πόσο η Ελλάδα τους εκπληρώνει. Οι επενδυτές βρίσκονται και πάλι σε κόκκινο συναγερμό.
2. Όμως, δεν έλαβε μόλις η Ελλάδα μια τεράστια διάσωση;
Έλαβε μια διάσωση 86 δισεκατομμυρίων ευρώ τον Αύγουστο του 2015, την τρίτη της χώρας (τεχνικά την πέμπτη, αλλά θα το ξαναδούμε αυτό αργότερα). Αυτό έδωσε τέλος σε μια περίοδο μεγάλης αναστάτωσης, κάνοντας τον απλό παρατηρητή να πιστέψει πως το ελληνικό πρόβλημα είχε «λυθεί». Όμως τα χρήματα δεν εκταμιεύονται μαζεμένα. Μακριά από το προσκήνιο, η κυβέρνηση και οι επιτηρητές του χρέους βρίσκονται σχεδόν σε συνεχείς συζητήσεις για την εφαρμογή των όρων. Δύο έχουν κεντρικό ρόλο στη σημερινό αδιέξοδο: η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει το δημοσιονομικό της πλεόνασμα (πριν από τις πληρωμές των τόκων του χρέους της) ως το 3,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος μέχρι το 2018, και το ΔΝΤ πρέπει να συμμετέχει στο πρόγραμμα.
3. Δεν είχε η Ελλάδα συμφωνήσει σε αυτούς τους όρους;
Ναι, αλλά το ΔΝΤ όχι. Οι αξιωματούχοι του έχουν πει δημόσια πως η Ελλάδα δεν έπρεπε να είχε συμφωνήσει ποτέ στον στόχο του 3,5% επειδή η λιτότητα που χρειάζεται για να επιτευχθεί θα σακάτευε την οικονομία. Σε αντίθεση με τους επιτηρητές του προγράμματος από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, το ΔΝτ δεν πιστεύει πως το πλεόνασμα θα ξεπεράσει το 1,5% εκτός κι αν η Ελλάδα περικόψει συντάξεις και ανεβάσει φόρους περισσότερο απ’ ότι έχει ήδη κάνει. Η Ελλάδα δεν είχε πολλές εναλλακτικές από το να δεχτεί τους όρους του δανείου για να παραμείνει στο ευρώ. Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης δεν είχαν ποτέ τη διάθεση για τη μεγάλη ελάφρυνση χρέους που το ΔΝΤ λέει πως χρειάζεται η Ελλάδα. Τώρα, ξεκινά νέες περικοπές συντάξεων και αυξήσεις φόρων για να πάρει την υπογραφή των πιστωτών για την τελευταία αξιολόγηση του προγράμματός της.
4. Γιατί γίνεται συζήτηση για αποχώρηση του ΔΝΤ;
Ίσως θα ήταν πιο σωστό να γίνεται συζήτηση για τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Τεχνικά, το ΔΝΤ παρέχει ξεχωριστές διασώσεις οι οποίες εξελίσσονται παράλληλα με τις ευρωπαϊκές. Υπήρξε μία το 2010 και μία ακόμη το 2012, η οποία έληξε στο τέλος το 2016 (όπως θυμάστε, είπαμε πως η Ελλάδα βρίσκεται στην πέμπτη διάσωση). Το ταμείο δε συμμετείχε στην τελευταία ευρωπαϊκή διάσωση, και δεν έχει δανείσει χρήματα στην Ελλάδα εδώ και δυόμισι χρόνια. Όσο ίσχυε ακόμη το πρόγραμμα του 2012, ήταν δυνατόν να αποφευχθεί το ερώτημα της εμπλοκής του ΔΝΤ αναβάλλοντάς το για τον επόμενο γύρο συζητήσεων. Τώρα που η Ελλάδα δεν έχει πρόγραμμα του ΔΝΤ, αυτό δε γίνεται πλέον.
5. Τι λένε οι έλληνες αξιωματούχοι ότι μπορούν και δεν μπορούν να κάνουν;
Η τελευταία αξιολόγηση του προγράμματος ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2016 με την Ελλάδα να υιοθετεί ένα λεγόμενο δημοσιονομικό φρένο, το οποίο θα μειώσει αυτόματα τις κρατικές δαπάνες εάν η Ελλάδα δεν πετύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους. Η κυβέρνηση φαίνεται πρόθυμη να επεκτείνει αυτόν τον μηχανισμό, όμως αρνείται να νομοθετήσει συγκεκριμένες ασφαλιστικές περικοπές. Επίσης αρνείται τις απαιτήσεις του ΔΝΤ για χαμηλότερο όριο αφορολόγητου εισοδήματος, κάτι που σύμφωνα με την Ελλάδα θα βλάψει τα φτωχότερα νοικοκυριά.
6. Δεν έχει, ωστόσο, βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας;
Από τη διάσωση του 2015, η δημοσιονομική και η οικονομική ανάπτυξη έχει ξεπεράσει τις προβλέψεις. Αυτός είναι ένας λόγος που οι έλληνες αξιωματούχοι και οι ευρωπαίοι πιστωτές ενοχλούνται από τις απαισιόδοξες προβλέψεις του ΔΝΤ για το 2018. Το ΔΝΤ, ωστόσο, πιστεύει πως η πρόσφατη επίδοση της Ελλάδας δεν είναι βιώσιμη, επειδή η φορολογική της βάση είναι πολύ στενή και τα υψηλά ασφαλιστικά κόστη είναι πολύ μεγάλη επιβάρυνση. Το ταμείο θέλει η Ελλάδα να υιοθετήσει τις διαρθρωτικές αλλαγές που θέλει στους φόρους και τις συντάξεις ακόμη κι αν ο στόχος μειωθεί στο πιο ρεαλιστικό 1,5%, ια να αποφύγει περισσότερα μέτρα λιτότητας που μπορεί να αποτρέψουν τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη.
7. Τι λένε οι αγορές;
Δεν τους αρέσει. Παρ’ ότι δεν έχει καμία σχέση με την ταραχή του 2009, όταν ξέσπασε πρώτη φορά η κρίση χρέους, ή το χάος του 2015, με τα ομόλογα να πέφτουν ξανά. Η απόδοση των ομολόγων με λήξη το 2019 – που πουλήθηκαν τον Απρίλιο του 2014 σε μια προσφορά που σηματοδότησε τη σύντομη επιστροφή της χώρας από την εξορία από τις αγορές – έπιασε το όριο του 10% την Πέμπτη. Ήταν κάτι από το 4% το 2014, και στη συνέχεια ανέβηκε ως το 37% το 2015.
8. Γιατί πρέπει να κλείσει συμφωνία πριν από το τέλος του Φεβρουαρίου;
Ο Φεβρουάριος δεν είναι μια αυστηρή προθεσμία, όμως αυξάνεται η πίεση για μια λύση – ή τουλάχιστον για πρόοδο σε αυτήν την κατεύθυνση – στην επόμενη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 20 Φεβρουαρίου. Μετά από αυτό, η Ευρώπη θα μπει σε μια γεμάτη εκλογική σεζόν, ξεκινώντας από τις ολλανδικές εκλογές τον Μάρτιο. Η βοήθεια προς την Ελλάδα δεν είναι δημοφιλή στα κουρασμένα από τις διασώσεις εκλογικά σώματα της Ευρώπης. Εάν δεν υπάρξει συμφωνία με τον Φεβρουάριο, η επίτευξη μίας από εκεί και μετά δε θα είναι ευκολότερη.
9. Τι σχέση έχει η εγχώρια πολιτική της Γερμανίας με αυτά;
Η Γερμανία θα διεξάγει εθνικές εκλογές τον Σεπτέμβριο. Ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιμένει κάθετα πως χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ, αυτό θα ακυρώσει το πρόγραμμα του 2015 της Ελλάδας. Έχει υπάρξει εξίσου ανυποχώρητος για το ότι η Γερμανία δε θα προσφέρει το είδος της ελάφρυνσης χρέους που απαιτεί το ΔΝΤ. Το να κάνει πίσω σε οποιαδήποτε από τις δύο θέσεις θα έχει υψηλό πολιτικό κόστος.
10. Είναι όλα αυτά σαν το 2015, όταν η Ελλάδα παραλίγο να χρεοκοπήσει;
Όχι ακόμη. Μια χρεοκοπία δεν καραδοκεί άμεσα επειδή τα ταμεία της Ελλάδας είναι αρκετά γεμάτα για να εξυπηρετήσει το χρέος της. Όμως χωρίς νέα δάνεια, αυτά τα ταμεία θα αδειάσουν. Το πρόγραμμα αποπληρωμών της χώρας δείχνει πως αυτή η στιγμή θα έρθει τον Ιούλιο, μόλις δύο μήνες πριν από τις γερμανικές εκλογές.