Τα εντάλματα σύλληψης που εκδόθηκαν πρόσφατα από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) για τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, και την επίτροπο για τα δικαιώματα των παιδιών, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, αντιπροσωπεύουν την πρώτη φορά που αξιωματούχοι ενός μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών κατηγορούνται για έγκλημα πολέμου, σημειώνει το πρακτορείο Reuters επικαλούμενο το The Conversation.
Η κατηγορία είναι ότι είχαν ευθύνη στην αναγκαστική απέλαση ουκρανικών παιδιών από περιοχές που είχαν καταληφθεί από τον ρωσικό στρατό. “Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι ο κ. Πούτιν φέρει ατομική ποινική ευθύνη για τα προαναφερθέντα εγκλήματα”, ανέφερε το ΔΠΔ σε ανακοίνωσή του στις 17 Μαρτίου.
Το ΔΠΔ φέρεται να εξετάζει στοιχεία για φερόμενα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν από ένα άλλο μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, την Κίνα. Τα υπό διερεύνηση εγκλήματα περιλαμβάνουν εξαφανίσεις, αναγκαστικές στειρώσεις, εκτελέσεις και την κράτηση περισσότερων από ένα εκατομμύριο ανθρώπων.
Δικηγόροι που εργάζονται για λογαριασμό εξόριστων Ουιγούρων από την περιοχή Σιντζιάνγκ όπου φέρεται να έχουν λάβει χώρα τα εγκλήματα, φέρεται να έχουν υποβάλει νέα στοιχεία. Ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Wang Wenbin κάλεσε το ΔΠΔ να “σεβαστεί την ασυλία των αρχηγών κρατών βάσει του διεθνούς δικαίου”. Πρόκειται για μια ένδειξη ότι το Πεκίνο λαμβάνει τουλάχιστον σοβαρά στα υπόψη του την προοπτική το ΔΠΔ να εγείρει μια υπόθεση εναντίον υψηλόβαθμων Κινέζων αξιωματούχων.
Είναι σπάνιο για έναν αρχηγό κράτους να βρεθεί αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη στο δικαστήριο. Ο Λοράν Γκμπαγκμπό, πρώην πρόεδρος της Ακτής Ελεφαντοστού, κατηγορήθηκε το 2011 για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μαζί με τον Σαρλ Μπλε Γκουντέ, αλλά αθωώθηκε το 2019.
Το ΔΠΔ εξέδωσε το 2011 ένταλμα σύλληψης για τον πρώην ηγέτη της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου. Όμως δολοφονήθηκε μέσα σε λίγους μήνες από την έκδοση του εντάλματος. Τότε, ο εισαγγελέας του ΔΠΔ Luis Moreno-Ocampo δήλωσε ότι το δικαστήριο είχε ισχυρές αποδείξεις για εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων των πυροβολισμών εναντίον αμάχων.
Η υπόθεση του πρώην προέδρου του Σουδάν Ομάρ αλ Μπασίρ παραμένει ενεργή. Το 2009 εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης του Μπασίρ για την ενορχήστρωση εκστρατείας μαζικής βίας, συμπεριλαμβανομένων δολοφονιών, βασανιστηρίων και βιασμών στην περιοχή Νταρφούρ του δυτικού Σουδάν από το 2003. Εκείνη την εποχή το Σουδάν δεν αναγνώριζε το ΔΠΔ και η Αφρικανική Ένωση απέρριψε επίσης την κατηγορία, υποστηρίζοντας ότι το ΔΠΔ ήταν προκατειλημμένο έναντι των αφρικανικών εθνών.
Ο Μπασίρ απομακρύνθηκε από την εξουσία το 2019 και φυλακίστηκε για δύο χρόνια για διαφθορά και οικονομικά εγκλήματα. Το 2021, το Σουδάν ψήφισε υπέρ της επικύρωσης του καταστατικού της Ρώμης του ΔΠΔ, αλλά η απόφαση δεν έχει ακόμη εγκριθεί από την ανώτατη αρχή του Σουδάν. Υπάρχει επίσης συζήτηση για το αν η σύγκρουση στο Σουδάν – όπως ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία και η γενοκτονία στη Ρουάντα – θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία για τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου για το Νταρφούρ στο Σουδάν.
Όσον αφορά τις κατηγορίες κατά του Πούτιν, πολλά μπορεί να εξαρτηθούν από την εσωτερική ρωσική πολιτική. Αν ο Ρώσος πρόεδρος καθαιρεθεί, η Ρωσία θα μπορούσε να επιλέξει να επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης και να παραδώσει τον Πούτιν για δίκη. Ή θα μπορούσε να συστήσει το δικό της δικαστήριο για να διερευνήσει τα εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε επίσης να συστήσει το 2023 ένα νέο δικαστήριο για τη δίωξη των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία. Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν κινδυνεύει να παραδοθεί στο ΔΠΔ από οποιοδήποτε κράτος τυχόν επισκεφθεί το οποίο αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ.
Αλλά προς το παρόν, το ένταλμα φαίνεται περισσότερο συμβολικό. Σημαίνει ουσιαστικά ότι για το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου – τουλάχιστον για τις 123 χώρες που αναγνωρίζουν το ΔΠΔ – ο Πούτιν είναι παρίας και απομονωμένος στη διεθνή κοινότητα.
Η κατηγορία του ΔΠΔ δεν θα είναι απαραίτητα εύκολο να αποδειχθεί. Οι ερευνητές θα πρέπει να αποδείξουν ότι οι φερόμενοι ως απαγωγείς όχι μόνο πήραν τα παιδιά παρά τη θέλησή τους, αλλά και ότι δεν είχαν επίσης την πρόθεση να επιστρέψουν τα παιδιά στους νόμιμους κηδεμόνες τους. Επιπλέον, το καταστατικό της Ρώμης προβλέπει ότι η εισαγγελία πρέπει να αποδείξει ότι “ο δράστης σκόπευε να καταστρέψει, εν όλω ή εν μέρει, την εν λόγω εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα”.
Άλλες κατηγορίες που μπορεί να επιχειρήσει να εγείρει το ΔΠΔ – για παράδειγμα, η σκόπιμη στόχευση μη στρατιωτικών υποδομών, όπως ιατρικές εγκαταστάσεις – θα είναι εξίσου δύσκολο να αποδειχθεί η σκόπιμη πρόθεση.
Όμως το γεγονός ότι ένας εν ενεργεία αρχηγός κράτους κατηγορείται για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας είναι σημαντικό. Υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι ο Τζορτζ Μπους και ο Τόνι Μπλερ θα έπρεπε να είχαν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Παρεμπιπτόντως, το ζεύγος κρίθηκε ένοχο για εγκλήματα κατά της ειρήνης από δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου στη Μαλαισία το 2011.
Ένας άλλος ηγέτης που θα μπορούσε ρεαλιστικά να αντιμετωπίσει κατηγορίες από το ΔΠΔ είναι ο επικεφαλής του στρατού της Μιανμάρ ή Tatmadaw, Μιν Αούνγκ Χλάινγκ, για τον ρόλο του στην καθοδήγηση φερόμενων εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας εναντίον της μουσουλμανικής μειονότητας Rohingya της Μιανμάρ. Η Μιανμάρ δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος του καταστατικού της Ρώμης, αλλά επειδή “ένα μέρος” των εγκλημάτων διαπράχθηκε στο Μπαγκλαντές – το οποίο υπάγεται στη δικαιοδοσία του ΔΠΔ – έχει ξεκινήσει έρευνα.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι επίσης ευάλωτος σε κατηγορίες που σχετίζονται με τα φερόμενα ως ισραηλινά εγκλήματα στη Παλαιστίνης, η οποία έγινε δεκτή ως κράτος-μέλος του ΔΠΔ το 2015. Το ΔΠΔ ξεκίνησε έρευνα το 2021 για φερόμενα ισραηλινά εγκλήματα στα παλαιστινιακά εδάφη από το 2014, είδηση στην οποία αντέδρασε ο Νετανιάχου δηλώνοντας: “Το κράτος του Ισραήλ δέχεται επίθεση απόψε”.
Το Ισραήλ έχει αναφέρει ότι δεν θα συνεργαστεί με την έρευνα. Παρομοίως, είναι δύσκολο να δούμε τη Ρωσία να αντιδρά διαφορετικά. Αλλά ο χρόνος και ένα αυξανόμενο βουνό αποδείξεων είναι εναντίον τους. Όπως υποστήριξε ένα θύμα των Rohingya στο ΔΠΔ: “Ακόμη και αν χρειαστεί πολύς χρόνος για να επιλυθεί η υπόθεση των θυμάτων και να αποδοθεί δικαιοσύνη…θέλουμε το ΔΠΔ να αποδώσει τη δικαιοσύνη μας”.
Διαβάστε ακόμα: