Ο διαχωρισμός Βορρά-Νότου στην ΕΕ μπορεί να χαρακτηριστεί με πολλούς τρόπους, μερικοί πιο ακριβείς από άλλους: οφειλέτης-δανειστής, έλλειμμα-πλεόνασμα, σιτηρά-σταφύλι, γερμανικά-λατινογενή.
Είναι μια ακατάστατη και μεταβαλλόμενη διάκριση. Κάποιοι υποστηρίζουν – δείχνοντας την Ιρλανδία ή το Βέλγιο – ότι όλες οι «νότιες» χώρες δε βρίσκονται καν στον νότο.
Τους τελευταίους μήνες, η διάκριση έχει λάβει τη μορφή της σύγκρουσης μεταξύ «καταμερισμού κινδύνου» και «μείωσης κινδύνου». Η διαφωνία αφορά το πώς μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος μιας νέας κρίσης χρέους στην ευρωζώνη και, ειδικότερα, πώς να τερματιστεί τελικά η σχέση μεταξύ κρίσεων των τραπεζών και κρίσης δημόσιου χρέους.
Όσοι υποστηρίζουν τον καταμερισμό κινδύνου – χονδρικά οι νότιες χώρες, οδηγούμενες σε αυτήν την περίπτωση από τη Γαλλία και τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν – πιστεύουν ότι η λύση είναι να δοθεί περισσότερη εξουσία στην ΕΕ να παρεμβαίνει όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Θέλουν έναν κοινό προϋπολογισμό στην ευρωζώνη και οραματίζονται ένα «κοινό ασφαλές περιουσιακό στοιχείο», ένα είδος ευρωομόλογου που θα έκανε τις τράπεζες και τα έθνη λιγότερο ευάλωτα στα bank runs και τη φυγή των επενδυτών προς την ασφάλεια.
Οι υποστηρικτές της μείωσης κινδύνου – η Γερμανία, με την Ολλανδία από κοντά – βλέπουν ως βασική αρχή τη θεσμική και την πειθαρχία της αγοράς. Επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι οι κανόνες «εγγύησης» για τις τράπεζες, που ήδη ενέχονται στο δίκαιο της ΕΕ, θα εφαρμοστούν και στην πράξη. Και θέλουν οι τράπεζες να αναγκαστούν να τηρήσουν κεφάλαιο έναντι της κατοχής κρατικών ομολόγων τους, αυξάνοντας αποθέματα ιδίων κεφαλαίων τους και καθιστώντας έτσι δυνατή τη διαγραφή των δημόσιων χρεών.
Οι δύο πλευρές μπορεί να φαίνονται διαμετρικά αντίθετες. Όμως δεν είναι, και οι δύο προσεγγίσεις μπορούν να συντεθούν. Το κλειδί για το ξεκλείδωμα μιας λύσης είναι, όσο κοινότοπο κι αν μπορεί να φανεί, ένα κοινό σύστημα ασφάλισης καταθέσεων.
Η βασική ιδέα είναι ότι σε περίπτωση αποτυχίας τραπεζών οπουδήποτε στην ΕΕ, οι καταθέτες θα προστατεύονται από ένα ασφαλιστικό σύστημα που χρηματοδοτείται από όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Αυτό θα μειώσει την πιθανότητα προκυκλικών κινήσεων από αδύναμες τράπεζες ή από τράπεζες σε φορολογικά αδύναμες χώρες.
Για έναν κάθετο υποστηρικτή της μείωσης του κινδύνου, αυτό είναι καταμερισμός των κινδύνων στη χειρότερή του μορφή: βάζει τους βόρειους στη γραμμή για κακοδιαχείριση από τους νότιους και απομακρύνει τα κίνητρα της αγοράς. Αυτό παραβλέπει όμως ένα βασικό σημείο. Ένα πραγματικά ευρωπαϊκό και επομένως πλήρως αξιόπιστο σύστημα ασφάλισης καταθέσεων θα διευκόλυνε την επιβολή της πειθαρχίας της αγοράς. Εάν οι κάτοχοι ομολόγων μιας τράπεζας είναι έτοιμη να υποστούν bail in ή εξάλειψη, η αξιόπιστη ασφάλεια των καταθέσεων θα μπορούσε να σταματήσει τη φυγή των καταθετών που θα έκανε την κατάσταση χειρότερη, και θα μείωνε το κίνητρο για να παρέμβει η εθνική κυβέρνηση. Θα επέτρεπε στις τράπεζες να οδηγούν σε εποπτευόμενη εξυγίανση με μικρότερο κίνδυνο να προκαλέσουν πολιτική κρίση.
Οι υποστηρικτές της μείωσης κινδύνου, και ειδικότερα η Γερμανία, έχουν επιμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ότι οποιαδήποτε μορφή κατανομής κινδύνου μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο όταν ολοκληρωθεί η μείωση κινδύνου – με την πληρότητα ασαφώς καθορισμένη. Έχουν πολλά να κερδίσουν αλλάζοντας την άποψή τους και η πολιτική στιγμή είναι κατάλληλη. Τόσο οι Γερμανοί όσο και οι Γάλλοι υπουργοί οικονομικών δίνουν προτεραιότητα στην τραπεζική μεταρρύθμιση, επιδιώκοντας συμφωνία μέχρι το καλοκαίρι. Ο πρόεδρος της Eurogroup Μάριο Σεντένο και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ είναι επίσης υποστηρικτικοί. Η συμφωνία συνασπισμού μεταξύ των γερμανικών πολιτικών κομμάτων εκφράζει την προθυμία τους να υποστηρίξουν τις χώρες της ΕΕ που είναι πρόθυμες να προβούν σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις από την πλευρά της προσφοράς. Υπάρχει επίσης συναίνεση μεταξύ των επαγγελματιών οικονομολόγων πίσω από την ιδέα.
Δεν θα είναι εύκολη η επίτευξη συμφωνίας. Οι υποστηρικτές του καταμερισμού του κινδύνου, ιδίως η Ιταλία, θα πρέπει να δεσμευτούν για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στις τράπεζές τους προτού πειστούν οι Γερμανοί. Ωστόσο, μια συμφωνία για την εγγύηση των καταθέσεων θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για τις χώρες και στις δύο πλευρές του ευρωπαϊκού χάσματος.