Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης λένε ότι έχουν μια νέα συμφωνία για το μεταναστευτικό.
Δεν είναι ακριβώς έτσι: Κατέληξαν σε ένα κείμενο αλλά δεν συμφώνησαν με σαφήνεια τι θα κάνουν. Το σχέδιο είναι ένας “αχταρμάς” που αφήνει σημαντικές λεπτομέρειες ανεπίλυτες. Το πιο σημαντικό είναι ότι αποφεύγει την κύρια πρόκληση: να καταρτίσει μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τους πρόσφυγες.
Η ΕΕ προσπαθεί να αντιμετωπίσει την εισροή μεταναστών από όλη τη Μεσόγειο Θάλασσα. Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, ιδίως η Ιταλία και η Μάλτα, έχουν ασχοληθεί εκτεταμένα με τη διάσωση ανθρώπων από τη θάλασσα και την εισροή των προσφύγων. Η δουλειά “πέφτει” σε αυτούς εξαιτίας ενός αμφιλεγόμενου κανονισμού – τη λεγόμενη Συνθήκη του Δουβλίνου – που αναφέρει ότι οι αιτήσεις ασύλου θα πρέπει κατά βάση να χειρίζονται από τη χώρα εισόδου.
Ο αριθμός των νέων αφίξεων υποχώρησε αισθητά από το υψηλότερο σημείο του τον Οκτώβριο του 2015, αλλά η αντιμετώπιση των συνεπειών του προηγούμενου κύματος μετανάστευσης εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Η δυσαρέσκεια των μεταναστών και το μερίδιο ευθύνης της ΕΕ στο πρόβλημα ολοένα και αυξάνονται. Ήταν αποφασιστικής σημασίας για την ενίσχυση της Λέγκας του Βορρά, του ακροδεξιού ξενοφοβικού κόμματος, στη θέση του στην κυβέρνηση της Ιταλίας. Στη Γερμανία, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει υποστεί πιέσεις από τη Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU), του κυβερνητικού της εταίρου, να περιορίσει τις μετακινήσεις μεταναστών στην ΕΕ.
Η νέα συμφωνία προχωρά αρκετά μικρά βήματα. Οι ηγέτες δήλωσαν ότι θα δημιουργούσαν “ελεγχόμενα κέντρα” σε ολόκληρη την ΕΕ για να ταυτοποιούνται οι μετανάστες, αλλά μόνο σε εθελοντική βάση – υποδηλώνοντας ότι η Ιταλία θα πρέπει να αναμένει λίγη ανακούφιση. Το σχέδιο μιλάει επίσης για το κατά πόσον τα κέντρα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κι εκτός της ΕΕ, πιθανότατα στη Βόρεια και τη Δυτική Αφρική – αλλά πάλι αυτό απαιτεί εθελοντική υποδοχή. Στην ουσία, η Ευρώπη δεν προέβη σε αναθεώρηση της Συνθήκης του Δουβλίνου. Στην πραγματικότητα, οι ηγέτες συμφώνησαν ότι οποιεσδήποτε αλλαγές σε αυτή τη συμφωνία θα απαιτούσαν συναίνεση, παρέχοντας βέτο σε κυβερνήσεις που διατηρούν σκληρή γραμμή όπως η Ουγγαρία.
Ένα από τα πιο περήφανα επιτεύγματα της ΕΕ είναι η ενιαία αγορά εργασίας, η οποία επιτρέπει στους εργαζομένους να κινούνται ελεύθερα μεταξύ των χωρών μελών χωρίς εσωτερικά εμπόδια. Οι επιπτώσεις είναι προφανείς: η Ευρώπη χρειάζεται μια ενιαία πολιτική για τους πρόσφυγες. Η ΕΕ πρέπει να διαθέσει περισσότερα χρήματα για την εξασφάλιση των εξωτερικών συνόρων και να διαθέτει ένα συνολικό σύστημα για να κατανείμει πρόσφυγες σε όλες τις χώρες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει στη συνέχεια να είναι υπεύθυνα για τη διασφάλιση της ενσωμάτωσης των μεταναστών στις νέες κοινωνίες τους, για παράδειγμα παρέχοντας μαθήματα κατάρτισης και γλώσσας. Και εδώ θα ήταν χρήσιμος ένας εκτεταμένος προϋπολογισμός της ΕΕ, έτσι ώστε να μπορούσαν να υλοποιηθούν τα απαραίτητα έργα παντού, ακόμη και στα φτωχότερα κράτη μέλη.
Η μετανάστευση αποτελεί πρόκληση για την Ευρώπη στο σύνολό της και απαιτεί μια πραγματικά ευρωπαϊκή απάντηση. Η νέα συμφωνία δεν είναι αυτή η απάντηση.